Jesekiel David Kirszenbaum (1900–1954). Uczeń Bauhausu

W tym czasie Kirszenbaum poznał Herwartha Waldena (1878-1941), wydawcę czasopisma „Der Sturm“ i dyrektora galerii Sturmu, prawdopodobnie za pośrednictwem Paula Citroena, który wcześniej, bo w 1917 roku, na życzenie Waldena przejął aranżację galerii przy Potsdamer Straße 134a oraz księgarni artystycznej Der Sturm i w tym samym roku przeprowadził się do Holandii, gdzie pełnił funkcję przedstawiciela Sturmu. W sierpniu 1917 roku w czasopiśmie „Der Sturm“ ukazał się ekspresjonistyczny esej Citroena poświęcony Marcowi Chagallowi.[17] W każdym razie w kwietniu 1927 roku Walden umożliwił Kirszenbaumowi zaprezentowanie swojej twórczości w ramach obszernej wystawy w galerii Sturmu. Artysta pokazał na niej 71 prac wykonanych węglem, kredą, tuszem i akwarelą oraz dziewięć obrazów olejnych. Poza tym ukazał się mały folder do wystawy z trzema ilustracjami (patrz PDF 1). Krytycy sztuki dostrzegli w pracach Kirszenbauma wyraźny wpływ twórczości Marca Chagalla. Ernst Collin (1886-1942, zamordowany w Auschwitz), jeden z redaktorów lewicowo-liberalnej gazety „Berliner Volks‑Zeitung“, która sympatyzowała z Niemiecką Partią Demokratyczną (DDP) i była wydawana w wydawnictwie Rudolfa Mosse (Mosse-Verlag), pisał w felietonie ukazującej się dwa razy dziennie gazety z dnia 30 kwietnia, że motywy rysunków i akwarel zdradzają trzy fakty o autorze prac: „Po pierwsze, że jest Rosjaninem, po drugie, że jest Żydem, i po trzecie, jest uczniem swojego rodaka i współwyznawcy Marca Chagalla. Na kartach jego prac jawi się dusza rosyjskiego getta. Bez śladu znużenia snuje opowieści o starych, brodatych Żydach kochających Talmud. Za nerwową kreską jego prac, za sugestią kolorów w jego akwarelach kryje się - mimo wszelkich związków z Chagallem - też samodzielność w przemyślanym użyciu środka stylistycznego wyrazu.“[18]

Nawet, jeśli późniejsze prace Kirszenbauma (zdj. nr 49) zdradzają wyraźny wpływ Chagalla, to nieliczne zachowane dzieła artysty sprzed drugiej wojny światowej w rzeczywistości nie wystarczają, aby to potwierdzić. Zapewne więź, którą Kirszenbaum odczuwał z Chagallem, poznanym przez Waldena w 1913 roku w Paryżu i tymczasowo mieszkającym w Berlinie w latach 1922-1923, mogła wynikać ze wspólnego chasydzkiego pochodzenia. Chagall, poza wieloma innymi tematami, przedstawiał w swoich pracach rabinów, postaci ludowe i sceny z życia codziennego wschodnich Żydów. W maju 1917 roku w magazynie „Der Sturm“ ukazały się cztery rysunki Chagalla, wśród nich portret rabina i scena z ulicznym skrzypkiem,[19] dwie prace, choć stylistycznie różne, to jednak odnośnie motywów charakteryzujące się zadziwiającym podobieństwem do późniejszych dzieł Kirszenbauma, a mianowicie do ilustracji „Disput“ (Rozmowa) w katalogu „Der Sturm“ (patrz PDF 1) oraz do skrzypka w czasopiśmie „Der Querschnitt“ (zdj. nr 14). Jednak najbardziej znanym źródłem inspiracji dla motywu Kirszenbauma przedstawiającego rabina siedzącego przy stole i studiującego księgi jest zapewne akwarela Chagalla „On dit“ (Rabin) z roku 1921. Ukazała się ona w wersji czterobarwnej w czasopiśmie „Der Sturm“[20] i za sprawą wydawnictwa o tej samej nazwie była sprzedawana jako reprodukcja nieprzerwanie do lat 30. XX w., zaś jej reklamy ukazywały się na łamach czasopisma „Der Sturm“.[21] Wspomniany motyw, pomijając niewielkie rozbieżności, pokrywał się z motywem na obrazie Chagalla „Rabin“, którego pierwsza wersja powstała w 1912 roku. Drugą wersję z roku 1926 nabyła Hala Sztuki w Mannheim (Kunsthalle Mannheim), później została ona skonfiskowana przez nazistów i od 1937 roku była wystawiana na wystawie „Entartete Kunst“ (Sztuka wynaturzona). W roku 1939 trafiła ostatecznie na aukcję w Lucernie, gdzie została wylicytowana przez Muzeum Sztuki w Bazylei (Kunstmuseum Basel).[22]

Tytuły wystawionych w 1927 roku w galerii Sturmu prac Kirszenbauma z małymi wyjątkami wskazują na postaci ludowe, tematy życia codziennego lub religijnego, te, które artysta znał z życia społeczności żydowskiej w Staszowie, miasteczka w tamtych czasach liczącego prawie dziewięć tysięcy mieszkańców, z czego połowę stanowiła ludność żydowska. Herwarth Walden wiązał z tą wystawą nadzieję, że nawiąże ona do wcześniejszych sukcesów galerii odniesionych po zaprezentowaniu w czerwcu 1914 roku w galerii Sturmu prac Chagalla.[23] Były to jednak też lata, w których Walden z dużym zainteresowaniem śledził społeczne zjawiska w Związku Radzieckim, w maju 1924 roku osobiście wzywał do głosowania na listę Komunistycznej Partii Niemiec (Kommunistische Partei Deutschlands, KPD), regularnie publikował w czasopiśmie „Der Sturm“ anonse Towarzystwa Przyjaciół Nowej Rosji (Gesellschaft der Freunde des Neuen Russland) i przy okazji dziesiątej rocznicy rewolucji październikowej w 1927 roku udał się do Moskwy.[24] Po powrocie z podróży, podczas której odwiedził także podolskie miasto powiatowe Płoskirów (obecnie Chmielnicki na Ukrainie), opublikował we wrześniowym wydaniu czasopisma „Der Sturm“ swoją relację, w której informował o dobrodziejstwach bolszewizmu.[25]