Alfred Wierusz-Kowalski
Mediathek Sorted
Alfred Wierusz-Kowalski urodził się 11 października 1849 roku w Suwałkach (Abb. 2). Jego ojciec przybył tam kilkanaście lat wcześniej, aby objąć posadę notariusza. Niewielkie, kilkutysięczne, położone w pobliżu jezior i lasów miasto miało na wpół agrarny charakter. Mieszkańcy byli niezamożni i zróżnicowani etnicznie. Obok Polaków i Żydów liczną grupę stanowili Rosjanie, bowiem ta część Polski znajdowała się pod rosyjskim zaborem[1]. Na czterech rogatkach miasta zbudowano koszary. Życie umysłowe i artystyczne było wątłe. W sięgającym korzeniami XIII wieku rodzie Wieruszów-Kowalskich nie notowano artystów.
W takim środowisku wykształcił się talent i wrażliwość przyszłego malarza. Z czasu jego dzieciństwa nie zachowały się żadne świadectwa, tylko akt chrztu[2] (Abb.3).
W 1865 roku rodzina Wieruszów-Kowalskich przeprowadziła się do położonego w centrum kraju Kalisza. Jedno z najstarszych miast w Polsce[3] oferowało lepszy dostęp do kultury, wykształcenia, pracy. Alfred Wierusz-Kowalski uczęszczał tam do cieszącego się dobrą opinią gimnazjum, gdzie nauczycielem rysunku i kaligrafii był wykształcony i utalentowany, ale prowincjonalny malarz Stanisław Barcikowski[4]. Być może to on odkrył zdolności swojego ucznia, który (Abb.4) w 1868 roku wyjechał z Kalisza do Warszawy. Podjął tam naukę w Klasie Rysunkowej, jedynej instytucji kształcącej artystycznie uzdolnioną młodzież[5]. Jednocześnie uczęszczał do prywatnej pracowni Wojciecha Gersona[6], wychowawcy wielu artystów[7], malarza wielkiego talentu i doskonałego pedagoga. Jego uczniowie poznawali tajniki warsztatu malarskiego, uczyli się obserwować naturę, która miała być dla nich najważniejszym mistrzem, zdobywali wiedzę ogólną z historii sztuki. Mniejsze znaczenie w wykształceniu Wierusza-Kowalskiego odegrała nauka w Klasie Rysunkowej, ale tu także miał do czynienia z dobrze przygotowanymi i zdolnymi artystami – Rafałem Hadziewiczem i Aleksandrem Kamińskim.
Następnym etapem nauki przyszłego malarza była Akademia Sztuk Pięknych w Dreźnie. Wybór miejsca studiów był nietypowy. Drezdeńska szkoła nie cieszyła się wówczas dobrą opinią, a poziom nauczania był niski. Wśród niedużej liczby studentów rzadko trafiało się polskie nazwisko[8]. Jednak w stolicy Saksonii żyło wiele polskich rodzin. Liczna i zasiedziała emigracja wraz z Józefem Ignacym Kraszewskim,[9] mogła być argumentem przemawiającym za podjęciem przez Wierusza-Kowalskiego studiów w mieście mocno związanym z historią i kulturą polską[10]. W Dreźnie powstał portret pisarza[11]. Praca słaba artystycznie, ale namalowana poprawnie. Z tego okresu zachowała się praca Stacja pocztowa (Abb. 5)[12].
[1] Polska nie miała od 1795 roku własnej państwowości. Sąsiednie mocarstwa, Prusy, Rosja i Austria trzykrotnie (1772, 1793 i 1795) dzieliły między siebie ziemie Rzeczypospolitej.
[2] Akt przechowywany jest w Archiwum Państwowym w Suwałkach.
[3] Jako Kalis został wymieniony przez Galla Anonima w Kronice polskiej, 1112–1116.
[4] Stanisław Barcikowski (1832–1897), malarz i rysownik, nauczyciel rysunku w kaliskich szkołach.
[5] Klasa Rysunkowa powstała w 1865 roku. Powołano ją w celu kształcenia przyszłych nauczycieli rysunku w szkołach średnich. Represje po powstaniu styczniowym (1863-1864), którymi carat objął Królestwo Polskie dotyczyły m.in. likwidacji szkolnictwa wyższego, w tym artystycznego. Klasa Rysunkowa była jedyną instytucją kształcącą artystycznie uzdolniona młodzież. W 1920 roku przekształcona w Akademię Sztuk Pięknych
[6] Wojciech Gerson (1831 -1901) malarz pejzażysta, autor scen historycznych, pedagog, historyk sztuki. Uczył się w Petersburgu i u Leona Cognieta w Paryżu.
[7] Uczyli się u niego m.in.: Józef Chełmoński, Adam Chmielowski, Henryk Piątkowski, Antoni Piotrowski, Leon Wyczółkowski.
[8] W Dreźnie studiowali Władysław Czachórski i Ludwik Kurella, obaj kontynuowali naukę w Monachium. Patrz: Matrikel der Königl.Akademie der bildenden Künste in Dresden von Ostern 1855 bis Ostern 1882. Sächsisches Hauptstaatsarchiv Dresden.
[9] Józef Ignacy Kraszewski (1812-1887), pisarz, publicysta, wydawca, historyk. Działacz emigracyjny, polityczny i społeczny. Autor 232 powieści!
[10] August II Mocny, pierwszy z polskich królów z saskiej dynastii Wettynów I jego syn August III byli twórcami kolekcji malarstwa europejskiego prezentowanego w Galerii Zwinger, której budowe zleciłAugust II.
[11] Portret J. I. Kraszewskiego, syg. A. Kowalski/ Drezno 71, olej, płótno, 127 x 87 cm, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, depozyt z Muzeum Narodowego w Warszawie.
[12] Stacja pocztowa, 1871–1872, ołówek, papier, 23,5 x 32 cm, Muzeum Okręgowe, Suwałki.