Menu toggle
Navigation

Jesekiel David Kirszenbaum (1900–1954). Uczeń Bauhausu

Autoportret, ok. 1925, olej na płótnie, 55 x 37,5 cm

Mediathek Sorted

Mediateka
Autoportret, ok. 1925, olej na płótnie, 55 x 37,5 cm
Autoportret, ok. 1925, olej na płótnie, 55 x 37,5 cm

Na nowo obudzona chęć do życia Kirszenbauma przejawiała się w licznych podróżach, które odbył w następnych latach. W latach 1948-1949 podróżował po Brazylii, kraju, którego tropikalny krajobraz i ludzie, stały się dla niego inspiracją do tworzenia niezwykle kolorowych i częściowo naiwnych obrazów. Jego „Brazylijka z dzieckiem“,[99] „Brazylijka z koszem“,[100] „Brazylijskie maski“[101], „Brazylijski chłopiec z latawcem“ (zdj. nr 53) oraz trzy lata później wykonana z pamięci praca „Festa de São João in São Paulo“ (zdj. nr 54, 55), charakteryzujące się kolorowymi płaszczyznami i czystymi barwami, powstały pod wpływem fowizmu i malarstwa rdzennych mieszkańców Brazylii, nie są one także pozbawione wizjonerskich eksperymentów kolorystycznych. W Brazylii Kirszenbaum spotkał się również z przyjaznym przyjęciem i poznał nowych ludzi, między innymi pochodzącego z Wilna żydowskiego malarza i przedstawiciela Drezdeńskiej Secesji Lasara Segalla (1891-1957), który od 1924 roku mieszkał w São Paulo. W 1948 wystawił swoje prace w Galeria Domus, wiodącej galerii sztuki w São Paulo, oraz w Instituto de Arquitetos do Brasil w Rio de Janeiro.

Po powrocie w 1949 roku do Paryża otrzymał francuskie obywatelstwo. W tym samym roku wykonał ilustracje do 50-stronicowego tomiku poezji „Paroles à face humaine“, którego autorem był niemiecko-francuski pisarz i poeta Frédéric Hagen (Friedrich Hagen, 1903-1979). Publikacja z ośmioma ilustracjami Kirszenbauma ukazała się w nakładzie 500 numerowanych egzemplarzy w paryskim wydawnictwie GLM, którego założycielem był surrealistyczny poeta Guy Lévis Mano (1904-1980). Kirszenbaum do końca życia pozostawał z Hagenem, który w 1933 roku również wyemigrował do Francji, w bliskiej przyjaźni.[102] W latach 1948-1950 artysta odbywał podróże do Maroka i Włoch,[103] gdzie zainteresował się malowaniem natury, głównie egzotycznych owoców i roślin. Dwie, martwe natury z 1952 roku,[104] z których jedna znajduje się obecnie w zbiorach Narodowego Centrum Sztuk Wizualnych w Paryżu,[105] przywodzą na myśl podobne motywy z obrazów Cézanne'a, aczkolwiek umiarkowany kubizm tych prac przypomina raczej Picassa. Z kolei nowy motyw - paryska rzeźnia, przed którą kobiety z koszami na zakupy spacerują z pieskami,[106] swą kolorową tonacją i naiwnie przedstawionymi postaciami nawiązuje do obrazów o tematyce brazylijskiej.

W tym samym czasie prace Kirszenbauma o tematyce religijnej, również te, w których łączył motywy chrześcijańskie z żydowskimi, znajdowały zainteresowanie opinii publicznej. W 1951 roku Waldemar George (Jerzy Waldemar Jarociński, 1893-1970), znany polsko-francuski krytyk sztuki, napisał w ośmiostronicowym katalogu retrospektywy prac Kirszenbauma w Galerie André Weil przy Avenue Matignon 26 obejmującej obrazy, akwarele i gwasze artysty: Kirszenbaum w dużej mierze przyczynił się do ożywienia żydowskiego malarstwa, którego duch jest ściśle związany z żydowską poezją. Podobnie jak inni ilustratorzy Starego Testamentu doświadczył wielkiej siły oddziaływania Legenda aurea - „Złotej legendy“ zawierającej znane z przekazów pozabiblijnych żywoty świętych. „Synagoga“ i „kościół“ (judaizm i chrześcijaństwo) w dziełach tego Widzącego (znaczy Kirszenbauma), z fascynacją w oczach obserwującego wszechświat, nie zaprzeczają sobie, ale się nawzajem uzupełniają.[107] W 1953 artysta zaprezentował swoje prace w Galerie Au Pont des Arts przy Rue Bonaparte 6, która przy tej okazji wydała bibliofilską edycję chasydzkich Legend I.L. Peretza w nakładzie 100 egzemplarzy z reprodukcjami dziesięciu akwarel Kirszenbauma; słowo wstępne napisał Waldemar George.[108] Ilustracje Kirszenbauma stanowią głównie rekapitulację wcześniejszych motywów, między innymi ślepego skrzypka, rabina studiującego Talmud i nosiwodę ze Staszowa. Jest wśród nich także jedna, dotąd nieznana scena kuglarska (patrz PDF 3).

 

[99] Por. artykuł o wystawie w Solingen na tymże portalu: https://www.porta-polonica.de/de/atlas-der-erinnerungsorte/jesekiel-kirszenbaum-ausstellung-solingen, zdj. nr 28.

[100] J.D. Kirszenbaum, 2013 (zob. Literatura przedmiotu), s. 121

[101] Por. artykuł o wystawie w Solingen na tymże portalu: https://www.porta-polonica.de/de/atlas-der-erinnerungsorte/jesekiel-kirszenbaum-ausstellung-solingen, zdj. nr 29.

[102] Nie wiadomo, kiedy Hagen i Kirszenbaum się poznali. Dotychczasowe przypuszczenia, że znali się z czasów weimarskiej uczelni Bauhaus (J.D. Kirszenbaum, 2013, zob. Literatura przedmiotu, s. 26), są mało prawdopodobne. Hagen w latach od 1919 r. do 1922 r. uczęszczał do seminarium nauczycielskiego w miejscowości Schwabach, gdzie kształcił się na nauczyciela plastyki. Od 1923 r. do 1930 r. mieszkał w Norymbergii, gdzie pracował dla różnych gazet, był reżyserem teatralnym i krytykiem sztuki. Od 1935 roku pracował jako krytyk sztuki w Paryżu, był członkiem stowarzyszenia zrzeszającego antyfaszystowskich artystów i pisarzy, a od 1945 r. do 1950 r. redaktorem naczelnym niemieckiej sekcji francuskiego radia (życiorys Friedricha Hagena, [w:] Friedrich Hagen, Leben in zwei Ländern (Friedrich Hagen. Życie w dwóch krajach), Godehard Schramm (red.), Norymberga 1978, s. 198-201). Hagen przyjaźnił się z pisarzami i poetami swojego czasu, takimi jak: Paul Éluard, Jean Cocteau, André Breton oraz Paul Celan.

[103] W zbiorach Archiwum Bauhausu w Berlinie znajduje się akwarela zatytułowana „Toskanische Landschaft – San Gimignano“ (Pejzaż toskański – San Gimignano), 1948, nr inw. 3574.

[104] Por. artykuł o wystawie w Solingen na tymże portalu: https://www.porta-polonica.de/de/atlas-der-erinnerungsorte/jesekiel-kirszenbaum-ausstellung-solingen, zdj. nr 28.

[106] J.D. Kirszenbaum, 2013 (zob. Literatura przedmiotu), s. 122.

[107] Waldemar George, [w:] J.D. Kirszenbaum. Peintures, aquarelles, gouache. Du 27 Septembre au 11 Octobre 1951 (J.D. Kirszenbaum. Obrazy, akwarele, gwasze. Od 27 września do 11 października 1951 roku), katalog wystawy, Galerie André Weil, Paryż [1951], cytat za: J.D. Kirszenbaum, 2013 (zob. Literatura przedmiotu), s. 108 i nast.

[108] Dix aquarelles de Kirszenbaum. Inspirées des légendes hassidiques de I.L. Peretz (Dziesięć akwareli Kirszenbauma zainspirowanych chasydzkimi legendami I.L. Peretza), wydawnictwo Au pont des arts, Paryż 1953 (ze wstępem Waldemara George).