Menu toggle
Porta Polonica
Navigation

Pracownie polskich malarzy w Monachium około 1890 roku

Carl Teufel, Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889, fotografia czarno-biała, odbitka z negatywu szklanego, 18 x 24 cm, Archiwum Fotografii w Marburgu (Bildarchiv Foto Marburg), zdjęcie nr: 121.688, rok digitalizacji: 2013.

Mediathek Sorted

Mediateka
Zdj. nr 1: Józef Brandt - Carl Teufel: Pracownia Józefa Brandta, Monachium 1889
Zdj. nr 1: Józef Brandt
Zdj. nr 1: Józef Brandt - Carl Teufel: Pracownia Józefa Brandta, Monachium 1889 © © Bildarchiv Foto Marburg / Carl Teufel - Rechte vorbehalten https://www.bildindex.de/media/obj22004980/fm121569
Zdj. nr 2: Józef Brandt - Carl Teufel: Pracownia Józefa Brandta, Monachium 1889
Zdj. nr 2: Józef Brandt
Zdj. nr 2: Józef Brandt - Carl Teufel: Pracownia Józefa Brandta, Monachium 1889 © Münchner Digitalisierungs-Zentrum, Digitale Bibliothek http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0011/bsb00110288/images/
Zdj. nr 3: Szymon Buchbinder  - Carl Teufel: Pracownia Szymona Buchbindera, Monachium 1889
Zdj. nr 3: Szymon Buchbinder
Zdj. nr 3: Szymon Buchbinder - Carl Teufel: Pracownia Szymona Buchbindera, Monachium 1889 © © Bildarchiv Foto Marburg / Carl Teufel - Rechte vorbehalten https://www.bildindex.de/media/obj22004983/fm121576
Zdj. nr 4: Szymon Buchbinder - Carl Teufel: Pracownia Szymon Buchbinder, Monachium 1889
Zdj. nr 4: Szymon Buchbinder
Zdj. nr 4: Szymon Buchbinder - Carl Teufel: Pracownia Szymon Buchbinder, Monachium 1889 © Münchner Digitalisierungs-Zentrum, Digitale Bibliothek http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0011/bsb00110288/images/
Zdj. nr 1: Józef Brandt
Carl Teufel: Pracownia Józefa Brandta, Monachium 1889
Zdj. nr 2: Józef Brandt
Carl Teufel: Pracownia Józefa Brandta, Monachium 1889
Zdj. nr 3: Szymon Buchbinder
Carl Teufel: Pracownia Szymona Buchbindera, Monachium 1889
Zdj. nr 4: Szymon Buchbinder
Carl Teufel: Pracownia Szymon Buchbinder, Monachium 1889
Abb. 5: Władysław Czachórski - Carl Teufel: Künstleratelier Władysław Czachórski, München 1889
Abb. 5: Władysław Czachórski
Abb. 5: Władysław Czachórski - Carl Teufel: Künstleratelier Władysław Czachórski, München 1889 © © Bildarchiv Foto Marburg / Carl Teufel - Rechte vorbehalten https://www.bildindex.de/media/obj22004988/fm121579
Zdj. nr 5a: Władysław Czachórski  - Dama w liliowej sukni z kwiatami, Monachium 1880-1890, olej na płótnie, 55 x 78 cm
Zdj. nr 5a: Władysław Czachórski
Zdj. nr 5a: Władysław Czachórski - Dama w liliowej sukni z kwiatami, Monachium 1880-1890, olej na płótnie, 55 x 78 cm © http://cyfrowe.mnw.art.pl
Zdj. nr 6: Władysław Czachórski  - Carl Teufel: Pracownia Władysława Czachórskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 6: Władysław Czachórski
Zdj. nr 6: Władysław Czachórski - Carl Teufel: Pracownia Władysława Czachórskiego, Monachium 1889 © Münchner Digitalisierungs-Zentrum, Digitale Bibliothek http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0011/bsb00110288/images/
Zdj. nr 7: Franciszek Ejsmond  - Carl Teufel: Pracownia Franciszka Ejsmonda, Monachium 1889
Zdj. nr 7: Franciszek Ejsmond
Zdj. nr 7: Franciszek Ejsmond - Carl Teufel: Pracownia Franciszka Ejsmonda, Monachium 1889 © © Bildarchiv Foto Marburg / Carl Teufel - Rechte vorbehalten https://www.bildindex.de/media/obj22004999/fm121609
Abb. 5: Władysław Czachórski
Carl Teufel: Künstleratelier Władysław Czachórski, München 1889
Zdj. nr 5a: Władysław Czachórski
Dama w liliowej sukni z kwiatami, Monachium 1880-1890, olej na płótnie, 55 x 78 cm
Zdj. nr 6: Władysław Czachórski
Carl Teufel: Pracownia Władysława Czachórskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 7: Franciszek Ejsmond
Carl Teufel: Pracownia Franciszka Ejsmonda, Monachium 1889
Zdj. nr 8: Franciszek Ejsmond  - Carl Teufel: Pracownia Franciszka Ejsmonda, Monachium 1889
Zdj. nr 8: Franciszek Ejsmond
Zdj. nr 8: Franciszek Ejsmond - Carl Teufel: Pracownia Franciszka Ejsmonda, Monachium 1889 © © Bildarchiv Foto Marburg / Carl Teufel - Rechte vorbehalten https://www.bildindex.de/media/obj22004999/fm121610
Zdj. nr 8a: Franciszek Ejsmond - Reprodukcja obrazu Franciszka Ejsmonda, ok. 1890
Zdj. nr 8a: Franciszek Ejsmond
Zdj. nr 8a: Franciszek Ejsmond - Reprodukcja obrazu Franciszka Ejsmonda, ok. 1890 © Muzeum Cyfrowe / http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/
Zdj. nr 9: Franciszek Ejsmond  - Carl Teufel: Pracownia Franciszka Ejsmonda, Monachium 1889
Zdj. nr 9: Franciszek Ejsmond
Zdj. nr 9: Franciszek Ejsmond - Carl Teufel: Pracownia Franciszka Ejsmonda, Monachium 1889 © Münchner Digitalisierungs-Zentrum, Digitale Bibliothek http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0011/bsb00110288/images/
Zdj. nr 10: Zdzisław Jasiński - Carl Teufel: Pracownia Zdzisława Jasińskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 10: Zdzisław Jasiński
Zdj. nr 10: Zdzisław Jasiński - Carl Teufel: Pracownia Zdzisława Jasińskiego, Monachium 1889 © © Bildarchiv Foto Marburg / Carl Teufel - Rechte vorbehalten https://www.bildindex.de/media/obj22005035/fm121669
Zdj. nr 8: Franciszek Ejsmond
Carl Teufel: Pracownia Franciszka Ejsmonda, Monachium 1889
Zdj. nr 8a: Franciszek Ejsmond
Reprodukcja obrazu Franciszka Ejsmonda, ok. 1890
Zdj. nr 9: Franciszek Ejsmond
Carl Teufel: Pracownia Franciszka Ejsmonda, Monachium 1889
Zdj. nr 10: Zdzisław Jasiński
Carl Teufel: Pracownia Zdzisława Jasińskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 10a: Zdzisław Jasiński - Chora matka, olej na płótnie, 1889
Zdj. nr 10a: Zdzisław Jasiński
Zdj. nr 10a: Zdzisław Jasiński - Chora matka, olej na płótnie, 1889 © http://www.agraart.pl
Zdj. nr 10b: Zdzisław Jasiński - Felix Jasiński: Rycina według obrazu „Chora matka“ (1889) Zdzisława Jasińskiego, 1890
Zdj. nr 10b: Zdzisław Jasiński
Zdj. nr 10b: Zdzisław Jasiński - Felix Jasiński: Rycina według obrazu „Chora matka“ (1889) Zdzisława Jasińskiego, 1890 © https://polona.pl/item/chora-matka,NzAwODA5NjY/0/#info:metadata
Zdj. nr 11: Antoni Kozakiewicz  - Carl Teufel: Pracownia Antoniego Kozakiewicza, Monachium 1889
Zdj. nr 11: Antoni Kozakiewicz
Zdj. nr 11: Antoni Kozakiewicz - Carl Teufel: Pracownia Antoniego Kozakiewicza, Monachium 1889 © © Bildarchiv Foto Marburg / Carl Teufel - Rechte vorbehalten https://www.bildindex.de/media/obj22005052/fm121690
Zdj. nr 12: Antoni Kozakiewicz - Carl Teufel: Pracownia Antoniego Kozakiewicza, Monachium 1889
Zdj. nr 12: Antoni Kozakiewicz
Zdj. nr 12: Antoni Kozakiewicz - Carl Teufel: Pracownia Antoniego Kozakiewicza, Monachium 1889 © Münchner Digitalisierungs-Zentrum, Digitale Bibliothek http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0011/bsb00110306/images/
Zdj. nr 10a: Zdzisław Jasiński
Chora matka, olej na płótnie, 1889
Zdj. nr 10b: Zdzisław Jasiński
Felix Jasiński: Rycina według obrazu „Chora matka“ (1889) Zdzisława Jasińskiego, 1890
Zdj. nr 11: Antoni Kozakiewicz
Carl Teufel: Pracownia Antoniego Kozakiewicza, Monachium 1889
Zdj. nr 12: Antoni Kozakiewicz
Carl Teufel: Pracownia Antoniego Kozakiewicza, Monachium 1889
Zdj. nr 13: Kazimierz Pułaski - Carl Teufel: Pracownia Kazimierza Pułaskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 13: Kazimierz Pułaski
Zdj. nr 13: Kazimierz Pułaski - Carl Teufel: Pracownia Kazimierza Pułaskiego, Monachium 1889 © © Bildarchiv Foto Marburg / Carl Teufel - Rechte vorbehalten https://www.bildindex.de/media/obj22005106/fm121771?medium=fm121771
Zdj. nr 14: Jan Rosen - Carl Teufel: Pracownia Jana Rosena, Monachium 1889
Zdj. nr 14: Jan Rosen
Zdj. nr 14: Jan Rosen - Carl Teufel: Pracownia Jana Rosena, Monachium 1889 © © Bildarchiv Foto Marburg / Carl Teufel - Rechte vorbehalten https://www.bildindex.de/media/obj20394867/fm121783
Zdj. nr 15: Jan Rosen - Carl Teufel: Pracownia Jana Rosena, Monachium 1889
Zdj. nr 15: Jan Rosen
Zdj. nr 15: Jan Rosen - Carl Teufel: Pracownia Jana Rosena, Monachium 1889 © Münchner Digitalisierungs-Zentrum, Digitale Bibliothek http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0011/bsb00110307/images/
Zdj. nr 16: Franciszek Streitt  - Carl Teufel: Pracownia Franciszka Streitta, Monachium 1889
Zdj. nr 16: Franciszek Streitt
Zdj. nr 16: Franciszek Streitt - Carl Teufel: Pracownia Franciszka Streitta, Monachium 1889 © © Bildarchiv Foto Marburg / Carl Teufel - Rechte vorbehalten https://www.bildindex.de/media/obj22005152/fm121835
Zdj. nr 13: Kazimierz Pułaski
Carl Teufel: Pracownia Kazimierza Pułaskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 14: Jan Rosen
Carl Teufel: Pracownia Jana Rosena, Monachium 1889
Zdj. nr 15: Jan Rosen
Carl Teufel: Pracownia Jana Rosena, Monachium 1889
Zdj. nr 16: Franciszek Streitt
Carl Teufel: Pracownia Franciszka Streitta, Monachium 1889
Zdj. nr 16a: Franciszek Streitt  - Kwiatek do kapelusza, ok. 1889
Zdj. nr 16a: Franciszek Streitt
Zdj. nr 16a: Franciszek Streitt - Kwiatek do kapelusza, ok. 1889 © http://www.agraart.pl
Zdj. nr 16b: Franciszek Streitt  - Cygański chłopiec grający na skrzypcach, 1890
Zdj. nr 16b: Franciszek Streitt
Zdj. nr 16b: Franciszek Streitt - Cygański chłopiec grający na skrzypcach, 1890 © https://imkinsky.com/de/kuenstler/21148-franz-streitt/48217-franz-streitt
Zdj. nr 17: Franciszek Streitt  - Carl Teufel: Pracownia Franciszka Streitta, Monachium 1889
Zdj. nr 17: Franciszek Streitt
Zdj. nr 17: Franciszek Streitt - Carl Teufel: Pracownia Franciszka Streitta, Monachium 1889 © Münchner Digitalisierungs-Zentrum, Digitale Bibliothek http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0011/bsb00110307/images/
Zdj. nr 18: Zdzisław Suchodolski  - Carl Teufel: Pracownia Zdzisława Suchodolskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 18: Zdzisław Suchodolski
Zdj. nr 18: Zdzisław Suchodolski - Carl Teufel: Pracownia Zdzisława Suchodolskiego, Monachium 1889 © © Bildarchiv Foto Marburg / Carl Teufel - Rechte vorbehalten https://www.bildindex.de/media/obj22005155/fm121838
Zdj. nr 16a: Franciszek Streitt
Kwiatek do kapelusza, ok. 1889
Zdj. nr 16b: Franciszek Streitt
Cygański chłopiec grający na skrzypcach, 1890
Zdj. nr 17: Franciszek Streitt
Carl Teufel: Pracownia Franciszka Streitta, Monachium 1889
Zdj. nr 18: Zdzisław Suchodolski
Carl Teufel: Pracownia Zdzisława Suchodolskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 19: Zdzisław Suchodolski  - Carl Teufel: Pracownia Zdzisława Suchodolskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 19: Zdzisław Suchodolski
Zdj. nr 19: Zdzisław Suchodolski - Carl Teufel: Pracownia Zdzisława Suchodolskiego, Monachium 1889 © Münchner Digitalisierungs-Zentrum, Digitale Bibliothek http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0011/bsb00110307/images/
Zdj. nr 20: Alfred Wierusz-Kowalski - Carl Teufel: Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 20: Alfred Wierusz-Kowalski
Zdj. nr 20: Alfred Wierusz-Kowalski - Carl Teufel: Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889 © © Bildarchiv Foto Marburg / Carl Teufel - Rechte vorbehalten https://www.bildindex.de/media/obj22005051/fm121688
Zdj. nr 20a: Alfred Wierusz-Kowalski - Napad wilków, 1910
Zdj. nr 20a: Alfred Wierusz-Kowalski
Zdj. nr 20a: Alfred Wierusz-Kowalski - Napad wilków, 1910 © Muzeum Okręgowe, Suwałki
Zdj. nr 20b: Alfred Wierusz-Kowalski - Przeprawa przez rzekę, 1890, olej na płótnie, 72 x 118 cm.
Zdj. nr 20b: Alfred Wierusz-Kowalski
Zdj. nr 20b: Alfred Wierusz-Kowalski - Przeprawa przez rzekę, 1890, olej na płótnie, 72 x 118 cm. © Własność prywatna w depozycie Muzeum Okręgowego w Suwałkach
Zdj. nr 19: Zdzisław Suchodolski
Carl Teufel: Pracownia Zdzisława Suchodolskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 20: Alfred Wierusz-Kowalski
Carl Teufel: Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 20a: Alfred Wierusz-Kowalski
Napad wilków, 1910
Zdj. nr 20b: Alfred Wierusz-Kowalski
Przeprawa przez rzekę, 1890, olej na płótnie, 72 x 118 cm.
Zdj. nr 21: Alfred Wierusz-Kowalski - Carl Teufel: Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 21: Alfred Wierusz-Kowalski
Zdj. nr 21: Alfred Wierusz-Kowalski - Carl Teufel: Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889 © © Bildarchiv Foto Marburg / Carl Teufel - Rechte vorbehalten https://www.bildindex.de/media/obj22005051/fm121689
Zdj. nr 22: Alfred Wierusz-Kowalski - Carl Teufel: Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 22: Alfred Wierusz-Kowalski
Zdj. nr 22: Alfred Wierusz-Kowalski - Carl Teufel: Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889 © Münchner Digitalisierungs-Zentrum, Digitale Bibliothek http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0011/bsb00110306/images/
Zdj. nr 23: Paleta malarzy monachijskich - Paleta malarzy monachijskich, Tygodnik Ilustrowany, Warschau 1890
Zdj. nr 23: Paleta malarzy monachijskich
Zdj. nr 23: Paleta malarzy monachijskich - Paleta malarzy monachijskich, Tygodnik Ilustrowany, Warschau 1890 © Biblioteka cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego
Album malarzy polskich, Warschau 1876 - Album malarzy polskich. Serya pierwsza. Monachium, Warschau 1876
Album malarzy polskich, Warschau 1876
Album malarzy polskich, Warschau 1876 - Album malarzy polskich. Serya pierwsza. Monachium, Warschau 1876
Zdj. nr 21: Alfred Wierusz-Kowalski
Carl Teufel: Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 22: Alfred Wierusz-Kowalski
Carl Teufel: Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889
Zdj. nr 23: Paleta malarzy monachijskich
Paleta malarzy monachijskich, Tygodnik Ilustrowany, Warschau 1890
Album malarzy polskich, Warschau 1876
Album malarzy polskich. Serya pierwsza. Monachium, Warschau 1876
Więcej
Carl Teufel, Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889, fotografia czarno-biała, odbitka z negatywu szklanego, 18 x 24 cm, Archiwum Fotografii w Marburgu (Bildarchiv Foto Marburg), zdjęcie nr: 121.688, rok digitalizacji: 2013.
Carl Teufel, Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889, fotografia czarno-biała, odbitka z negatywu szklanego, 18 x 24 cm, Archiwum Fotografii w Marburgu (Bildarchiv Foto Marburg), zdjęcie nr: 121.688, rok digitalizacji: 2013.

Około 1891 roku, w ramach stałej wystawy w Nowej Pinakotece można było zobaczyć obrazy Brandta, Wierusza-Kowalskiego i Aleksandra Gierymskiego, z czego członkowie polskiej kolonii artystycznej byli bardzo dumni, tym bardziej, że Brandt sygnował swoje obrazy z dopiskiem „z Warszawy“ i zamiast „München“ dodawał polską nazwę „Monachium“.[128] W kolekcji księcia regenta Luitpolda znajdowały się po jego śmierci w 1912 roku obrazy Brandta, Wierusza-Kowalskiego, Czachórskiego, Chełmińskiego, Stanisława Grocholskiego (1860-1932)[129] oraz Wywiórskiego.[130] W czasie, gdy Teufel wykonywał większość fotografii pracowni, czyli w latach 1889-1890, wielu polskich artystów już od dawna nie było w Monachium lub właśnie w tym czasie opuściło miasto, jak na przykład Apoloniusz Kędzierski (1861-1939)[131], który po czterech latach studiów w 1889 roku powrócił do Warszawy, czy też Ludwik de Laveaux (1868-1894)[132], który w 1890 roku przeniósł się do Paryża; pozostali, albo byli studentami pierwszych semestrów studiów na Akademii Sztuk Pięknych, jak Władysław Pochwalski (1860-1924)[133] czy Józef Puacz (1863-1927)[134], albo przybyli do bawarskiej stolicy znacznie później.

Sądząc po wyborze polskich artystów fotografowanych przez Teufla, listę ich nazwisk fotograf otrzymał od osób skupionych wokół Brandta i Wierusza-Kowalskiego. Gdyby jednak wziąć pod uwagę tylko te artystki i tych artystów, którzy bez wątpliwości byli w Monachium bardzo uznawani, lista mogłaby być o wiele dłuższa: Szerner, malarz znany z doskonałych przedstawień koni, który studiował w Monachium od 1865 roku i przed długi okres był asystentem Brandta, pozostał w Monachium aż do śmierci w 1915 roku. Jego pracownia mieściła się na trzecim piętrze domu przy ulicy Schwanthalerstraße 19, tuż nad pracownią Brandta, a prywatnie mieszkał niedaleko Wierusza-Kowslakiego, przy ulicy Goethestraße 29.[135] Olga Boznańska, niezwykle utalentowana i bardzo doświadczona autorka portretów i kompozycji figuralnych, która od 1886 roku brała lekcje u prywatnych nauczycieli w Monachium i od 1888 roku uczestniczyła w wystawach w Pałacu Kryształowym, w następnym roku otworzyła swoje własne atelier, które z powodzeniem prowadziła do wyjazdu do Paryża w 1898 roku.[136] Aleksander Gierymski studiujący w Monachium od 1868 do 1872 roku, przebywał tu ponownie w latach 1888-1890, malując między innymi słynne nocne widoki Monachium. W 1890 roku Nowa Pinakoteka zakupiła jego „Plac Wittelsbachów“, dzieło wcześniej nagrodzone medalem na dorocznej Międzynarodowej Wystawie w Pałacu Kryształowym.[137] Jego pracownia znajdowała się przy ulicy Amalienstraße 49 w dzielnicy Maxvorstadt, mieszkanie prywatne - przy ulicy Adalbertstraße 27.[138] W 1890 roku przybyła do Monachium autorka kompozycji figuralnych i scen salonowych Otolia Kraszewska (1859-1945)[139], która wcześniej studiowała na Akademii Sztuk Pięknych w Sankt Petersburgu. Malarka zamieszkała przy ulicy Sophienstraße 5 w dzielnicy Maxvorstadt, od 1892 roku brała udział w wystawach w Pałacu Kryształowym i do końca życia pozostała w stolicy Bawarii.

W tym czasie artystą o ugruntowanej pozycji w Monachium był także pejzażysta Roman Kochanowski (1856-1945)[140], który po studiach w Krakowie i Wiedniu przybył do Monachium w 1881 roku, gdzie mieszkał i pracował aż do śmierci. W 1890 roku i w latach następnych Monachijskie Towarzystwo Sztuk Pięknych nabyło od niego w sumie dziesięć obrazów, które co roku były rozlosowywane wśród jego członków. Kochanowski mieszkał przy ulicy Landwehrstraße pod numerem 29.[141] Szymanowski studiował w Monachium od 1880 roku, Grocholski od 1881 roku; w latach między rokiem 1891 a rokiem 1893 obaj założyli prywatną szkołę w Monachium, której siedziba mieściła się w monachijskiej dzielnicy Pasing, gdzie do 1901 roku studiowało wielu polskich artystów. Kurella, student monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1861-1867, przyjaźnił się z Brandtem, braćmi Gierymskimi, Józefem Chełmońskim (1849-1914)[142] i Czachórskim oraz był jednym z najbardziej aktywnych członków polskiej kolonii artystycznej. Malował sceny rodzajowe z życia wsi i małych miasteczek w Polsce oraz sceny religijne; mieszkał przy ulicy Schwanthalerstraße 36[143] i tworzył w Monachium do 1897 roku. Wywiórski studiował w Monachium w latach 1883-1887, ale pobierał także prywatne lekcje w pracowniach Brandta i Wierusza-Kowalskiego i początkowo wzorował się na ich motywach. Podróżował po całej Europie a w 1889 roku wraz z Wojciechem Kossakiem udał się do Egiptu, aby przygotować się do prac nad panoramą „Bitwy pod Piramidami“. W Monachium mieszkał przy ulicy Theresienstraße w domu pod numerem 148.[144] W 1894 roku wyjechał do Berlina, gdzie pracował w atelier Kossaka. Rok później podążył za nim Pułaski.

 

[128] Ptaszyńska, 2008, s. XII.

[129] Notka biograficzna na tymże portalu, pod zakładką Encyclopaedia Polonica. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/lexikon/grocholski-stanislaw

[130] Ptaszyńska, 2008, s. XIII.

[131] Notka biograficzna na tymże portalu, pod zakładką Encyclopaedia Polonica. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/lexikon/kedzierski-apoloniusz

[132] Notka biograficzna na tymże portalu, pod zakładką Encyclopaedia Polonica. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/lexikon/laveaux-ludwik-de

[133] Notka biograficzna na tymże portalu, pod zakładką Encyclopaedia Polonica. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/lexikon/pochwalski-wladyslaw

[134] Notka biograficzna na tymże portalu, pod zakładką Encyclopaedia Polonica. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/lexikon/puacz-jozef

[135] Księga adresowa miasta Monachium, Rok 1890, część I, s. 361.

[136] Notka biograficzna na tymże portalu, pod zakładką Encyclopaedia Polonica. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/lexikon/boznanska-olga; wystawa online „Olga Boznańska“ na tymże portalu. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/atlas-der-erinnerungsorte/olga-boznanska

[137] Por.: Wystawa online „Aleksander Gierymski“ na tymże portalu, zdjęcie 11. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/atlas-der-erinnerungsorte/aleksander-gierymski

[138] Księga adresowa miasta Monachium, Rok 1890, część I, s. 102. Notka biograficzna na tymże portalu, pod zakładką Encyclopaedia Polonica. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/lexikon/gierymski-aleksander

[139] Notka biograficzna na tymże portalu, pod zakładką Encyclopaedia Polonica. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/lexikon/kraszewska-otolia

[140] Notka biograficzna na tymże portalu, pod zakładką Encyclopaedia Polonica. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/lexikon/kochanowski-roman

[141] Księga adresowa miasta Monachium, Rok 1890, część I, s. 179.

[142] Notka biograficzna na tymże portalu, pod zakładką Encyclopaedia Polonica. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/lexikon/chelmonski-jozef

[143] Księga adresowa miasta Monachium, Rok 1890, część I, s. 193.

[144] Księga adresowa miasta Monachium, Rok 1893, część I, s. 131 (Gorstkin Wywiorski).