Olga Boznańska. Kraków – Monachium – Paryż
Mediathek Sorted
W czasie, gdy Boznańska przybywa do Monachium, oprócz Brandta własną pracownię prowadzi tam również Wierusz-Kowalski (1849-1915), który przez Drezno i Pragę przyjechał do Monachium w roku 1874. To właśnie do niego skierowane są listy polecające, które Boznańska ma w bagażu, i najwyraźniej to on pomaga jej w zaaklimatyzowaniu się w Monachium.[5] Ojciec Boznańskiej jeszcze przed jej wyjazdem również nawiązał kontakt z Brandtem.[6] Na monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych nadal są immatrykulowani liczni polscy studenci: Od roku akademickiego 1884/85 studiuje na niej i uczy się w prywatnej szkole Paula Nauena Stanisław Dębicki. Od 1885 roku uczęszczają na akademię między innymi: Zdzisław Piotr Jasiński, Zygmunt Ajdukiewicz i Feliks Cichocki Nałęcz, od 1886 roku Wincenty Trojanowski, od 1887 roku Stanisław Batowski-Kaczor a od 1888 roku Stanisław Fabijański i Władysław Karol Szerner.[7] Brandt i Wierusz-Kowalski uczestniczą we wszystkich ważnych wystawach odbywających się w Monachium. Od 1878 roku Brandt jest honorowym profesorem tutejszej akademii, Wierusz-Kowalski zostaje nim w roku 1890. Obaj zostaną odznaczeni najwyższymi bawarskimi orderami. Wielu młodych Polaków, podobnie jak Brandt, studiowało u zmarłych w 1886 roku malarzy - u batalisty i malarza koni Franza Adama oraz u twórcy obrazów historycznych Carla Theodora von Piloty’ego. Inni są uczniami pochodzącego z Węgier malarza historycznego Sandóra (Alexandra) Wagnera (1838-1919), jak na przykład Czachórski (1850-1911), który w 1879 roku zakłada własną pracownię, zostaje również honorowym profesorem i pozostaje na stałe w Monachium. W 1886 roku Simon Hollósy, węgierski malarz scen rodzajowych, powołuje do życia prywatną szkołę malarską, której odbywające się na Węgrzech letnie kursy malarstwa plenerowego budzą zainteresowanie wielu polskich adeptów malarstwa.
Boznańska, w sferze tematyki do swych obrazów, nie zachwyca się ani myśliwymi, ani Kozakami czy polskimi jeźdźcami,[8] ani atakami kawalerii, ani pędzącymi przez zamieć śnieżną saniami, „Żydami wracającymi z jarmarku“ ani też wreszcie „Orszakiem wieśniaków“, z których znani są Brandt i Wierusz-Kowalski a które cieszą się popularnością wśród właścicieli galerii i kolekcjonerów. Prawdopodobnie właśnie tego rodzaju malarstwo historyczne i rodzajowe, czyli nawiązujące do polskiej historii i kultury ludowej, sprawiły, że uciekła przed nimi z Krakowa. Lecz także tu w Monachium, kobiety nie mają dostępu do edukacji na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych. Boznańska studiuje zatem najpierw w prywatnej pracowni malarstwa Carla Kricheldorfa (1863-1934), znanego z portretów kobiet przedstawionych w wiejskich i mieszczańskich wnętrzach. Regularnie odwiedza Starą Pinakotekę [Alte Pinakothek], w której studiuje i kopiuje obrazy dawnych mistrzów, na przykład „Opłakiwanie Chrystusa“ (1634) Antoona van Dycka oraz jego portret batalisty Pietera Snayersa (ok. 1627/32). Jej własne prace z tego okresu, jak „Dziewczyna w kapeluszu z piórkiem“ (1887, zdj. nr 1) i „Mnich przy winie“ (1887, zdj. nr 2), są dowodem wpływu malarstwa flamandzkiego. W portrecie dziewczyny wskazuje na to mocny kontrast pomiędzy jasną karnacją twarzy a czarnym ubiorem, natomiast w przypadku „mnicha“ typowy motyw oraz koloryt utrzymany w tonacji brunatno-żółtej, nazywany „tonem galeryjnym“. Obie prace pokazują również, jak dalece Boznańska już przewyższa Kricheldorfa. Dlatego w marcu 1887 roku poszukuje nowego nauczyciela. Brandt, przy okazji wizyty u niej, odradza jej zdawać się na nowego profesora: Jest już pewną siebie artystką.[9] Swoją kopię wykonaną według „Opłakiwania“ van Dycka, dziś znajdującą się w zbiorach Biblioteki Polskiej w Paryżu [Bibliothèque Polonaise de Paris], i „Mnicha“ prezentuje na tzw. „wystawie lokalnej“ (Lokalausstellung) zorganizowanej przez Monachijskie Zrzeszenie Artystów [Münchner Künstlergenossenschaft]. Dwa inne, dziś nieznane obrazy, „Camaldolit“ oraz „Stara kobieta“, wystawiła już rok wcześniej, podczas dorocznej wystawy Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) w Krakowie w 1886 roku. W Polsce spędza również swoje letnie wakacje.
[5] Eliza Ptaszyńska, Alfred Wierusz-Kowalski, na tym portalu, s. 3.
[6] Piotr Kopszak, In Munich, [w:] katalog wystawy „Olga Boznańska“, Kraków 2014, s. 37.
[7] Lista polskich studentów na Akademii w Monachium za: Halina Stępień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914. Materiały źródłowe, Warszawa 1994, s. 15 i nast. Biografie polskich artystów na tym portalu w zakładce Porta Polonica>Encyclopedia Polonica.
[8] Hans-Peter Bühler, Jäger, Kosaken und polnische Reiter. Josef von Brandt, Alfred von Wierusz-Kowalski und der Münchner Polenkreis, Hildesheim 1993.
[9] Piotr Kopszak, In Munich, [w:] katalog wystawy „Olga Boznańska“, Kraków 2014, s. 38.