Józef Brandt
![Kunstkritik. Die Schlacht bei Wien 1683 [Krytyka artystyczna. Bitwa pod Wiedniem 1683] - Oelgemälde von Joseph Brandt in München, in: Deutsche Kunst-Zeitung Die Dioskuren, Jahrgang 18, Nr. 10, Berlin 1873, Seite 78 (http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/dioskuren1873/0091), w języku niemieckim.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/dioskuren_1873.jpg?itok=W9odAtyO "Oelgemälde von Joseph Brandt in München, in: Deutsche Kunst-Zeitung Die Dioskuren, Jahrgang 18, Nr. 10, Berlin 1873, Seite 78 (http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/dioskuren1873/0091), w języku niemieckim.")
![Zdj. nr 2: Władysław Szerner (1836-1915): Józef Brandt w swojej pracowni - Drzeworyt, rytował Jan Styfi (1841-1921), [w:] Kłosy, 1876, tom XXII, nr 574, s. 405.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/2_brandt_im_atelier_1875_76.jpg?itok=YA2W_W8h "Zdj. nr 2: Władysław Szerner (1836-1915): Józef Brandt w swojej pracowni")
![Zdj. nr 3: Władysław Szerner (1836-1915): Pracownia Józefa Brandta w Monachium - Drzeworyt, rytował Paweł Boczkowski (1860-1905), [w:] Tygodnik Ilustrowany, 1876, tom II, nr 52, s. 416 i nast. (fragment)](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/3_atelier_brandt_1875_76.jpg?itok=2YgjVi6X "Zdj. nr 3: Władysław Szerner (1836-1915): Pracownia Józefa Brandta w Monachium")
![Zdj. nr 40: „Polacy w Monachium” - Z prawej u dołu Józef Brandt, [w:] Die Kunst für alle. Malerei, Plastik, Graphik, Architektur, tom 3, Monachium 1887/88, ilustracja po stronie 60](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/40_malerpalette.jpg?itok=efvYfLmf "Zdj. nr 40: „Polacy w Monachium”")
W tych latach obrazy Brandta są równie poszukiwane i drogie. Do przełomu wieków reprezentuje go monachijska Galerie Wimmer, która większość jego dzieł sprzedaje do Stanów Zjednoczonych. Po roku 1900 artysta zmienia galerię i współpracuje z Galerie Heinemann. Handlem jego obrazów w Paryżu zajmuje się Galerie Georges Petit.[72] Od przełomu wieków Brandt (zdj. nr 64), który w minionych dwudziestu latach malował głównie na potrzeby rynku sztuki, zdaje się być tym już zmęczony. Wprawdzie nadal zajmuje się działalnością artystyczną, ale ponownie podejmuje przede wszystkim temat bitwy pod Wiedniem, jak w obrazie „Walka o sztandar turecki“[73] (ok. 1905, Muzeum Narodowe w Krakowie) czy w monumentalnym dziele „Bogurodzica“[74] (1909, Muzeum Narodowe w Wrocławiu), do których wykonuje szereg studiów zwycięskich husarzy i kozaków (zdj. nr 57-59, 62-63). W majątku Orońsko artysta żyje w dużej rodzinie, otoczony dziećmi i wnukami. W 1913 roku pogarsza się stan jego zdrowia. W chwili wybuchu I wojny światowej niemieccy żołnierze konfiskują konie, zajmują paszę i żywność oraz grabią wszystkie dzieła sztuki i przedmioty codziennego użytku. W 1915 roku rosyjscy żołnierze zmuszają go do opuszczenia Orońska; artysta wraz z rodziną przenosi się do Radomia. Brandt umiera 12 czerwca 1915 roku z powodu zapalenia płuc.
Axel Feuß, listopad 2017 r.
Literatura przedmiotu:
Adolf Rosenberg, Die Münchener Malerschule in ihrer Entwicklung seit 1871, Lipsk 1887, s. 46-48.
Friedrich Pecht, Geschichte der Münchener Kunst im neunzehnten Jahrhundert, Monachium 1888, s. 420-424 („Die Polen, Magyaren und sonstigen Ausländer“). Zbiory cyfrowe Biblioteki Uniwersyteckiej w Weimarze dostępne w Internecie na stronie: http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:gbv:wim2-g-591521 (dostęp: 21.11.2017 r.).
Janusz Derwojed, Józef Brandt, Warszawa 1969.
Münchner Maler im 19. Jahrhundert, tom I, Monachium 1981, s. 129 i nast.
Halina Ste̜pień, Artyści polscy w środowisku monachijskim. W latach 1828-1855 (Studia z historii sztuki / Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk, 44), Wrocław 1990.
Hans-Peter Bühler, Jäger, Kosaken und polnische Reiter. Josef von Brandt, Alfred von Wierusz-Kowalski, Franz Roubaud und der Münchner Polenkreis, Hildesheim, Nowy Jork 1993.
Halina Ste̜pień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim. W latach 1828-1914. Materiały źródłowe (Studia z historii sztuki / Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk, 47), Warszawa 1994.
Irena Olchowska-Schmidt, Józef Brandt, Kraków 1996.
J. Derwojed, Brandt, Józef, [w:] Saur Allgemeines Künstlerlexikon, tom XIII, Monachium/Lipsk 1996, s. 641.
Halina Ste̜pień, Artyści polscy w środowisku monachijskim. W latach 1856-1914 (Studia z historii sztuki / Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk, 50), Warszawa 2003.
Ewa Micke-Broniarek, Józef Brandt (2004), na portalu Culture.pl (po polsku i angielsku). Dostęp w Internecie: http://culture.pl/en/artist/jozef-brandt (dostęp: 24.11.2017 r.).
Ewa Micke-Broniarek, Józef Brandt, Wrocław 2005.
Anna Bernat, Józef Brandt (1841-1915), Warszawa 2007.
Halina Stępień, Die polnische Künstlerenklave in München (1828-1914), [w:] zeitenblicke 5 (2006), nr 2. Dostęp w Internecie: http://www.zeitenblicke.de/2006/2/Stepien/index_html (dostęp: 24.11.2017 r.).
Eliza Ptaszyńska (red.), Ateny nad Izarą. Malarstwo monachijskie. Studia i szkice, Suwałki 2012.
Jednodniówka – Eintagszeitung, reedycja pod red. Zbigniewa Fałtynowicza i Elizy Ptaszyńskiej, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, Suwałki 2008, jednocześnie katalog wystawy „Signatur - anders geschrieben. Anwesenheit polnischer Künstler im Lichte von Archivalien“, Polnisches Kulturzentrum (Centrum Kultury Polskiej), Monachium 2008.
Józef Brandt (1841-1915). Między Monachium a Orońskiem, pod red. Moniki Bartoszek, katalog wystawy, Orońsko 2015.
Egzotyczna Europa. Kraj urodzenia na płótnach polskich monachijczyków, katalog wystawy, Suwałki 2015.
[72] Bühler 1993 (patrz: Literatura przedmiotu), s. 114.
[73] „Walka o sztandar turecki“, ok. 1909, olej na płótnie, 76 x 130 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie.
[74] „Bogurodzica“, 1909, olej na płótnie, 160 x 302 cm, Muzeum Narodowe w Wrocławiu.
