Jesekiel David Kirszenbaum (1900–1954). Uczeń Bauhausu

Koniec wojny i okres powojenny, w którym Kirszenbaum - ponownie zamieszkujący w Paryżu, tym razem przy ulicy Rue Bobillot, niedaleko artystycznej dzielnicy Montparnasse - pozostawał bez wieści o losach żony, był dla niego czasem głębokiej rozpaczy.[83] Sam miał powiedzieć: „Odtąd żyję w bólu i rozgoryczeniu. Nie jestem świętym, brak mi wiary w ludzi albo ufności we własne życie“, co przytaczano później.[84] W swojej pracy artystycznej pozostał początkowo wierny dotychczasowym tematom, tworząc szereg obrazów poruszających temat exodusu, czyli masowej ucieczki i wypędzenia Żydów. Należą do nich takie prace jak: ekspresyjny obraz „Matka z dwójką dzieci podczas ucieczki“ (zdj. nr 44) i obraz zatytułowany „Moje łzy przemieniają się w rzekę“,[85] przedstawiający na pierwszym planie płaczącego starca a za nim uciekających i odpoczywających Żydów (oba z 1945 roku), a także obraz z „Uciekinierami“,[86] którzy tłoczą się w łodzi na otwartym morzu (niedatowany, obecnie w zbiorach w Muzeum Sztuki w Tel Awiwie). Kilka dalszych przedstawień postaci ponownie przywołuje wspomnienia ze Staszowa, między innymi „Ślepy skrzypek“, „Siedzący domokrążca“, „Żyd z talitem“[87] a także przedstawiony w wyrazistych zarysach „Mężczyzna ze Staszowa“ (zdj. nr 45) oraz impresjonistyczny i co do kształtów postaci niemalże kubistyczny „Portret Żyda z fajką“ (zdj. nr 46). W 1946 roku powstała ostatnia wersja „Przybycia Mesjasza do sztetla“ (zdj. nr 47), którą charakteryzują po części karykaturalne, po części groteskowo umieszczone kolorowe postaci.

Po pracy przedstawiającej piersiową część tułowia Ukrzyżowanego Jezusa (1944) i jej odpowiedniku, jakim był sporządzony tuszem rysunek z hebrajskim dopiskiem „Boże, dlaczego nas opuściłeś“,[88] powstały dalsze prace o tematyce biblijnej: portret płaczącego Żyda, którego można interpretować jako Jezusa w koronie cierniowej, oraz przedstawiony jako trzy czwarte postaci wizerunek rozpaczającego Hioba.[89] Prawdopodobnie również obraz „Moje łzy przemieniają się w rzekę“ odwołuje się do sceny biblijnej, a mianowicie do tej, w której niewolnicy w Babilonie skarżą się na swój los.[90] Cykl portretów apostołów, świętych, myślicieli[91] i rabinów (zdj. nr 48) dopełniają nieliczne prace plastyczne, jak na przykład wykonana z terakoty figura „Jeremiasza“.[92] Punktem kulminacyjnym cyklu jest namalowany w 1947 roku naturalnej wielkości tryptyk proroków Mojżesza, Jeremiasza i Eliasza (obecnie w zbiorach Muzeum Sztuki w Tel Awiwie),[93] których kubistycznie uproszczone i zarysowane sylwetki o zredukowanej kolorystyce sięgającej od czerwieni po odcienie niebieskiego powstały przypuszczalnie pod wpływem twórczości Rouaulta. Z kolei cykl obrazów, na których skrzydlate anioły dźwigają zagubione dusze sztetla, przypominają Chagalla.[94] Jeden z tych obrazów nosi tytuł „Brak miejsca na ziemi dla Żydów“ (zdj. nr 49).

Szeroki wachlarz stylistycznych możliwości artysty zdradzają dwa, powstałe w 1946 roku, zamyślone portrety: autoportret w manierze późnego impresjonizmu (zdj. nr 50) oraz wizerunek młodego dziennikarza, Roberta Girauda (1921-1997, zdj. nr 51), którego styl przywołuje na myśl portrety zmarłego w 1920 roku Modiglianiego. Giraud pochodził z Limoges, gdzie, jako członek francuskiego ruchu oporu, został przez Niemców aresztowany, po czym do końca wojny mieszkał w Paryżu. W 1945 roku Galerie Folklore w Limoges, dwadzieścia kilometrów na południe od miejscowości Bellac, wystawiła prace Kirszenbauma, jednak nie wiadomo, gdzie obaj się poznali.

Już w 1946 roku Kirszenbaum zaczął stosować zauważalnie bardziej kolorową paletę (zdj. nr 47, 49) i poruszać inne tematy. Jego „Harlekin“,[95] „Trębacz“[96] i „Skrzypek“, wszyscy w galowych strojach, nawiązują do świata cyrku - tematu często poruszanego przez malarzy École de Paris, przede wszystkim przez Rouaulta. Płaszczyznowo i w jaskrawych kolorach ujęte postaci tych prac nawiązują do malarzy fowizmu, może do Deraina. Kolejna obrazowa reminiscencja Staszowa, akwarela „Rzeźnik“ (zdj. nr 52), będąca obecnie w posiadaniu Narodowego Centrum Sztuk Wizualnych (Centre national des arts plastiques) w Paryżu,[97] swą pstrokatą, wielobarwną kolorystyką również nawiązuje do fowizmu.

Kirszenbaumowi udało się w tym czasie odświeżyć swoje stare paryskie kontakty i nawiązać nowe. W 1946 brał udział w wystawie w Salon des Tuileries oraz w ekspozycji grupy Salon de Mai, którą w 1943 roku założyli francuscy artyści okupowanego przez Niemców Paryża w opozycji do ideologii narodowych socjalistów. W tym samym roku oraz w roku 1952 Narodowy Fundusz na rzecz Sztuki Współczesnej (Fond national d’art contemporain) nabył jego dzieła; dziś znajdują się one w zbiorach Narodowego Centrum Sztuk Wizualnych w Paryżu. W 1947 roku artysta wystawił swoje prace w Galerie des Quatre chemins oraz w salonie grupy artystycznej Les Surindépendants, której członkiem został rok później. W powrocie do pracy twórczej najbardziej wspierała go jednak baronowa Alix de Rothschild, która po wojnie pomagała wielu prześladowanym artystom. To ona pobierała u niego lekcje malowania, gościła go w swoim domu, kupowała jego dzieła i w 1947 roku wystawiła jego aktualne prace „Arts sacrés, sujets religieux“ w swojej rezydencji przy Avenue Foch 21 w Paryżu.[98] Towarzyszyła mu przez kolejnych siedem lat życia, w 1961 roku zorganizowała upamiętniającą go wystawę w paryskiej Galerie Karl Flinker a izraelskim muzeom przekazała w spadku ważne dzieła Kirszenbauma, które posiadała w swojej kolekcji.