Stanisław Toegel

Cykle karykatur Toegla z pewnością nie były przeznaczone dla niemieckich odbiorców, ponieważ ich przedmowy są napisane w języku polskim, a na ciemnoszarych passe-partout - obok angielskiego i francuskiego - dominuje także język polski, co stanowi niejako dalszy dowód na to, że ich głównymi adresatami mieli być polscy czytelnicy objęci nowo powstałym systemem dystrybucji w Niemczech, w którego skład weszły polskie wydawnictwa i księgarnie. Ponadto koncepcja przewidywała ich wydawanie w formie teczek artystycznych, bo zostały one wydane w dwóch nakładach, A i B, przy czym wydanie w serii A miało być prawdopodobnie podpisane przez artystę. Każdy egzemplarz jest numerowany.[32] Również w roku 1946 ukazała się w wydawnictwie Antoniego Markiewicza kolejna teka Toegla pod tytułem „Polski wojak na obczyźnie“; zawierała ona 4 wydrukowane w kolorze karykatury, które artysta narysował rok wcześniej i które najwyraźniej wyśmiewają jego współwięźniów w obozie dla dipisów w Osnabrücku (zdj. nr: 11/1-11/5). Została ona wydana tylko w języku polskim i - jak dotąd wiadomo - zachowała się w jednym egzemplarzu, który znajduje się w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie. W roku 2008 odnaleziono na aukcji w USA jedno wydanie z roku 1946, zawierające 8 rysowanych i kolorowanych akwarelą karykatur Toegla, przedstawiających polskich i amerykańskich żołnierzy w towarzystwie pań i opatrzonych osobistymi dedykacjami.[33]

Od roku 1947 Toegel współpracował z innym wydawcą z Celle. Był nim Tadeusz Starczewski, który również należał do kręgu dipisów. Starczewski - jak podaje przekaz ustny - był w okresie niemieckiej okupacji, a dokładnie od przełomu lat 1939/40, dowódcą działającej w podziemiu łódzkiej grupy Szaniec, należącej do Związku Jaszczurczego, konspiracyjnej narodowo-radykalnej organizacji utworzonej w październiku 1939 roku w Warszawie. Od lata 1940 roku, znany pod pseudonimem „Stary“ student Starczewski wydawał noszące tę samą nazwę, konspiracyjne czasopismo Szaniec, które w grudniu zostało przemianowane na Pochodnia. W marcu 1941 roku, Gestapo wytropiło drukarnię pisma, którą zainstalowano w mieszkaniu gospodyni proboszcza w parafii Św. Jana Chrzciciela na Nowym Złotnie, a wraz z nią również Starczewskiego, po czym aresztowało go wraz z wszystkimi proboszczami parafii, których następnie deportowano do obozów koncentracyjnych, natomiast Starczewskiemu w czasie świąt wielkanocnych 1941 roku udało się zbiec z łódzkiego więzienia gestapo przy ul. Sterlinga.[34] Przedtem Starczewski, który urodził się w 1911 roku w Łodzi, był według własnych wypowiedzi[35] od 1934 do 1939 roku redaktorem naczelnym łódzkiej gazety ABC. Od 1941 do 1943 roku pracował jako księgarz i wydawca posiadający własną drukarnię. W roku 1943 został ponownie aresztowany i przewieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz,[36] następnie trafił do zewnętrznego obozu Salzgitter-Drütte i w końcu do obozu koncentracyjnego w Bergen-Belsen, gdzie przebywał od 8.7.1943 roku do 15.4.1945 roku jako więzień polityczny („czerwony trójkąt“). Od 1.11.1945 roku Starczewski był zameldowany w miejscowości Celle, gdzie krótko po tym złożył wniosek o udzielenie koncesji na prowadzenie „wydawnictwa książek i czasopism w języku polskim oraz ich sprzedaży dipisom żyjącym w obozach“.[37]

Pierwszą publikacją, którą Starczewski wydawał i objął opieką redakcyjną, było czasopismo Związku Harcerstwa Polskiego poza Granicami Kraju – Komenda Hufca Harcerzy [Celle] (Polnische Pfadfinder-Vereinigung im Ausland – Kommando Pfadfindergruppe Celle) pod tytułem Strażnica. Czasopismo dla harcerzy – The Boy Scouts Weekly dla Polaków mieszkających w obozach dla dipisów. Ukazało się ono 1945 roku.[38] Strażnica to także nazwa wydawnictwa w Cele prowadzonego przez Starczewskiego, które w roku 1947 wydało kilka broszur. Były wśród nich między innymi: tomik poezji „Szlak tęsknoty“ polskiego pilota Zygmunta Witymira Bieńkowskiego (1913-1979), który w roku 1945 został zestrzelony nad miejscowością Wesel i wzięty do niewoli niemieckiej, „Partyzanckim szlakiem“ Jerzego Szczepańczyka, „Skarb śląski“ pisarki i uczestniczki ruchu oporu Zofii Kossak-Szczuckiej (1889-1968), „O zmierzchu nowele“ żołnierza Armii Krajowej Zbigniewa Topora-Kryglera, „Nowele wybrane“ Bolesława Prusa (1847-1912), a także wydana w 1948 roku 68 stronicowa broszura Ericha Gammelina w języku niemieckim pod tytułem „Der kleine Betriebsberater in Organisationsfragen“ (Mały poradnik dotyczący spraw organizacyjnych).[39] W roku 1948 Starczewski złożył ponownie wniosek o udzielenie licencji na wydawanie „czasopisma Strażnica (Zeitschrift in polnischer Sprache für Displaced Persons [Czasopismo w języku polskim dla dipisów])“ ukazującego się do 1949 roku.[40] W tym samym roku Starczewski wymeldował się z miejscowości Celle, nie podając dokąd, i na tym ślad po nim się urywa.[41]