Adam Szymczyk i documenta 14

Główną i rozłożoną na kilka pomieszczeń budynku Neue Galerie była instalacja mieszkającej i pracującej w Berlinie konceptualistki i autorki instalacji Marii Eichhorn (*1962 w Bambergu, zdj. nr 39a, b), znanej z prac poświęconych produkcji, recepcji i tworzeniu wartości w sztuce oraz krytyce instytucji, które się tym parają. W jej przypadku tekst wprowadzający Alexandra Alberro dowodzi dobitnie, że twórcy sztuki niekiedy niechętnie udzielają informacji na temat swoich aktualnych prac.[39] Z pomocą przychodzą tu szczegółowe tytuły prac, teksty do wystawy i strona internetowa artystki: Pod przewodnim tytułem „Rose Valland Institut“ (2017) Eichhorn pokazała dziewięcioczęściową, imponującą i skrzętnie przygotowaną dokumentalną instalację poświęconą nazistowskim grabieżom dóbr kultury oraz bezprawnemu wejściu w posiadanie książek i dzieł sztuki, głównie stanowiących własność żydowską. Instalacja obejmuje: protokoły aukcyjne z okresu od 1935 do 1942 roku pochodzące ze zbiorów Landesarchiv Berlin; zestawienia dzieł sztuki i przedmiotów wyposażenia skonfiskowanych w jednym z żydowskich domów we Wrocławiu, udostępnione przez Archiwum Miasta Wrocławia i przez Muzeum Narodowe we Wrocławiu; książki odebrane żydowskim właścicielom i w 1943 roku zakupione przez Berliner Stadtbibliothek; album ze zdjęciami akcji konfiskaty dóbr w Paryżu pochodzące ze zbiorów Bundesarchiv w Koblencji oraz dokumenty dotyczące konfiskaty majątku i kolekcji sztuki Alexandra Fiorino w Kassel w okresie między 1939 a 1941 rokiem ze zbiorów Hessisches Hauptstaatsarchiv w Wiesbaden. Rose Valland Institut został założony specjalnie na 14. documenta przez Marię Eichhorn[40], która na wrzesień 2017 roku przygotowała warsztat na temat zagrabionej sztuki pod kierunkiem badaczek proweniencji dzieł sztuki: Małgorzaty A. Quinkenstein i Nathalie Neumann.

Swoistym pośrednikiem pomiędzy Niemcami i innymi miejscami najnowszej historii, tu Senegalem, w którym urodziła się mieszkająca obecnie w Belgii artystka Pélagie Gbaguidi (*1965 w Dakarze, zdj. nr 40a, b), była instalacja „The Missing Link. Dicolonisation Education by Mrs Smiling Stone“ (2017) nawołująca do zrozumienia, że kolonizację i wyzysk, czyli ideę zmierzającą do podporządkowania sobie narodów, można przezwyciężyć jedynie za pomocą szkolnej edukacji; w tym przypadku za pomocą warsztatów z udziałem miejscowych uczniów. Yervant Gianikian (*1942 w Meranie) oraz Angela Ricci Lucchi (*1942 w Lugo di Romagna), dwoje artystów poruszających w swoich archiwalno-dokumentalnych filmach również problemy wynikające z kolonializmu, ale także sytuację jednostki ludzkiej w kontekście historii, tradycji i współczesności, zaprezentowało akwarele i instalację wideo poświęcone pewnej podróży do Rosji (zdj. nr 41a, b). Z kolei indyjska malarka Nilima Sheikh (*1945 w Nowym Delhi, zdj. nr 42), od wielu lat zajmująca się tematami feministycznymi, przedstawiła temperę pod tytułem „Terrain: Carrying Across, Leaving Behind“ (2016-17) składającą się z 16 tablic ustawionych tak, że tworzą one pomieszczenie w formie oktagonu: „Zaprojektowane pomieszczenie nawiązuje do shamianas - tradycyjnych południowo-azjatyckich namiotów, miejsc uroczystości, spektakli teatralnych, okolicznościowych ceremonii i zgromadzeń politycznych. Papierowa architektura przypomina prowizoryczne kwatery służące pielgrzymom do odpoczynku, podczas gdy wizualne słownictwo sięga po różnorodne formy wyrażania ruchu i dystansu, takich jak migracja, emigracja, tymczasowe miejsca i wspólna historiografia, łączące Europę i Azję“, tak napisała Natasha Ginwala, konsultantka 14. documenta, w swoim wybitnie precyzyjnym tekście.[41]