„Książę malarstwa“ Jan Matejko w Bonn

Wszyscy trzej – Lenbach, Kaulbach i Stuck – mieli, podobnie jak Makart, pochodzenie mieszczańskie[7] a tytuł „księcia malarstwa“ zawdzięczali wyłącznie zwykłym ludziom, odbiorcom sztuki i prasie, w żadnym wypadku tytułom szlacheckim przyznanym im w trakcie zawodowej kariery. Bawarski dwór królewski, a szczególnie książę regent Luitpold (1821-1912), niemal inflacyjnie nadawał artystom profesorskie i szlacheckie tytuły,[8] co w biografii artystów było bezsprzecznie punktem kulminacyjnym ich zawodowej kariery. Reputacja „księcia malarstwa“ lub „księcia-artysty“ wynikała z wielu czynników osobistych i zawodowych, takich jak: przychylność poszczególnych monarchów, kontakty z nimi a także z innymi ich Książęcymi Mościami, dobrobyt zdobyty własną pracą artystyczną, głównie w zakresie malarstwa historycznego i portretowego, fakt posiadania wytwornych rezydencji i pracowni, hołdy ze strony prasy i publiczności, reprezentacyjna obecność na prywatnych przyjęciach artystów i w uroczystych pochodach, a wreszcie hojność wobec stowarzyszeń artystycznych i młodych kolegów malarzy.

Z pewnością czynniki te odegrały ważną rolę również w życiu innych artystów. I tak wuj Kaulbacha, dyrektor Akademii Sztuk Pięknych Wilhelm von Kaulbach (1805-1874), dbał o nie równie skutecznie jak jego koledzy artyści.[9] Należał do nich także „książę“ Carl von Piloty, o którym monachijski historyk sztuki Friedrich Pecht (1814-1903) napisał, że był jednym z tych, „którzy czerpali satysfakcję z kontaktów z wielkimi tego świata“[10] w tej samej mierze, jak później czynił to Makart. Z kolei malarz Gabriel von Max (1840-1915), który w Monachium cieszył się ogromną popularnością, gardził przypisaną mu rolą „księcia malarstwa“ i dlatego, wybierając osamotnienie, przeprowadził się nad jezioro Starnberg,[11] podczas gdy Max Liebermann (1847-1935), podobnie jak Lenbach i Stuck, otrzymał przydomek „księcia-artysty‟ w trakcie jednej z berlińskich wystaw kilka lat wcześniej.[12] „Księciem malarstwa“ można uznać także polskiego malarza Józefa Brandta (1841-1915), który od 1863 roku żył w Monachium i z uwagi na swoje polskie szlacheckie pochodzenie nazywał się tam Josef von Brandt. Charakteryzowały go wszystkie powyższe cechy, czyli: w bawarskiej stolicy stał na czele polskiej kolonii artystycznej, swoją sławę ugruntował wprawdzie tworząc obrazy o tematyce historycznej, ale później wyspecjalizował się w malowaniu scen jeździeckich i myśliwskich, w Monachium posiadał okazałą pracownię i reprezentacyjne mieszkanie a w Polsce dworek szlachecki, poza tym utrzymywał przyjacielskie kontakty z bawarskim księciem regentem oraz wspólnie z dobrze sytuowanym i odnoszącym sukcesy polskim malarzem Alfredem Wieruszem-Kowalskim (1849-1915) opiekował się młodymi malarzami z Polski.[13]

Obecnie (od 29.09.2018 do 27.01.2019, zdj. nr 16-21) – po trzech latach przygotowań – Bundeskunsthalle Bonn / Kunst- und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deutschland (Federalna Hala Sztuki w Bonn / Hala Sztuki i Wystaw Republiki Federalnej Niemiec) we współpracy z Muzeum Narodowym w Krakowie prezentuje obszerną wystawę pod tytułem „Malerfürsten“ (Książęta malarstwa) poświęconą czterem klasycznym przedstawicielom tego typu artystów, czyli Makartowi, Lenbachowi, Kaulbachowi i Stuckowi, oraz uzupełnioną o trzech innych europejskich malarzy, którymi są: Anglik Frederick Lord Leighton (1830-1896), Polak Jan Matejko (1838-1893) oraz żyjący w Paryżu i Luksemburgu Węgier Mihály von Munkácsy (1844-1900). Wystawę przygotowała niezależna kurator Doris H. Lehmann, autorka pracy doktorskiej na temat wiedeńskiego malarstwa historycznego oraz wcześniejszych publikacji poświęconych „książętom malarstwa“.[14] Kuratorką wystawy z ramienia Bundeskunsthalle jest pochodząca z Polski Katharina Chrubasik, która w 2008 roku doktoryzowała się w Bonn pracą na temat nagrobka króla Władysława II Jagiełły na krakowskim Wawelu.[15] Wystawie towarzyszy 300 stronnicowy katalog zawierający opracowania obu kuratorek i artykuły specjalistów, którzy w przeszłości publikowali materiały związane ze zjawiskiem „książąt malarstwa“. Katalog zawiera ponadto życiorysy artystów, teksty wprowadzające do poszczególnych sekcji tematycznych wystawy oraz wyłącznie barwne ilustracje osiemdziesięciu procent wystawionych eksponatów a także zestawienie wszystkich 380 przedstawionych na wystawie obiektów oraz bibliografię.