„Ruhrpolen” – Polacy z Zagłębia Ruhry

Na płaszczyźnie socjalnej wiele polskich kobiet z Zagłębia Ruhry wywalczyło sobie przestrzeń swobody, poza rodziną i obowiązkami domowymi, poprzez wstąpienie do lokalnych filii Bractwa Różańcowego albo Związku św. Elżbiety. Organizacje te, zwykle zakładane i wspierane przez miejscowych proboszczów, miały religijny charakter i oferowały możliwość kontaktów społecznych w ramach własnej grupy i poza nią, a tym samym otwierały perspektywę znajomości z niemieckojęzyczną społecznością kobiecą. Polskie środowiska narodowe krytykowały ostro tworzenie zwłaszcza Związków św. Elżbiety wśród kobiet polskiego pochodzenia, ale jednocześnie nie potrafiły przez długi czas znaleźć stosownej alternatywy – polsko-narodowe stowarzyszenia kobiece powstawały dopiero na krótko przed wybuchem I wojny światowej.[40]

Z biegiem czasu krytyka ze strony narodowych środowisk polskich pod adresem kobiet polskich z Zagłębia Ruhry przybrała na sile, wraz z narastającą tendencją do akulturacji z rdzennym (niemieckim) społeczeństwem, z dążeniem do awansu społecznego oraz brakiem zainteresowania sprawą narodową. „Niestety, trzeba dodać, że nasze kobiety, a szczególnie polskie dziewczęta niemal gardzą polską książką. […] Inne nie używają języka ojczystego, ponieważ są przekonane o tak zwanej niemieckiej ‘wytworności’”.[41]

Gdy w polskich środowiskach narodowych uświadomiono sobie, że tendencje do integracji i akulturacji miały wpływ również na młodsze pokolenie, krytyka wobec polskich kobiet i matek z Zagłębia Ruhry, które w świetle ideologii działaczy narodowych postrzegane były jako gwarantki trwania polskiej świadomości narodowej i dalszego istnienia narodu, stała się szorstka i ostra. „Jakże żałośnie to wygląda, gdy matka, która nie rozumie ani słowa po niemiecku, radośnie szczyci się tym, że jej dzieci rozmawiają w domu tylko po niemiecku. [Czego] należy oczekiwać od takiej rodziny, jeśli nie najmniejszej przynajmniej iskierki miłości do tego, co jest nam drogie i szlachetne? […] Siła odrodzenia narodowego zależy od dobrego wychowania dzieci“.[42]

W rzeczy samej, po trzech albo czterech dekadach od migracji, tendencje asymilacyjne i procesy akulturacyjne wśród Polaków z Zagłębia Ruhry były niewątpliwe. Wiele dzieci, a czasem nawet wnuków migrantów urodziło się już nad Renem i Ruhrą i rodzinne strony rodziców lub dziadków znali tylko z odwiedzin czy opowieści. Wedle pruskiej statystyki urodzin, do roku 1914 w rodzinach westfalskich polskiego pochodzenia przyszło na świat 79 tys. dzieci,[43] ale faktyczna ich liczba, w kontekście przywołanych powyżej problemów ze statystykami pruskimi, mogła być o wiele wyższa. Z biegiem czasu, w obliczu zmniejszających się realnych szans na powrót do ojczyzny, liczni Polacy z Zagłębia Ruhry nastawili się na pozostanie na zachodzie Niemiec i podejmowali działania zmierzające w tym kierunku. Wpłynęło to m.in. negatywnie na zdolności językowe następnych pokoleń, co wywoływało niemalże wściekłość działaczy narodowych: „Wiemy, że wraz z zanikaniem języka upada także naród. […] Wie o tym każdy Polak, a mimo to – jakże wiele tysięcy polskich dzieci wynarodawia się z roku na rok. Słusznie narzekamy na ucisk ze strony Prusaków, wskazujemy na barbarzyńskie żądania polakożerców. Ale jeszcze większymi wrogami stali się ci polscy rodzice, którzy godzą się na zniemczenie swoich dzieci.”[44]