Polacy w Breslau (do 1939 roku)

Nadal spotykano się na mszy św., a także w pomieszczeniach różnych organizacji. W 1919 roku niemieckie władze kościelne przydzieliły Polakom kościół św. Anny przy ul. św. Jadwigi, który w 1921 zastąpił kościół św. Marcina na Ostrowiu Tumskim Tam 17 września 1939 odbyło się ostatnie nabożeństwo dla Polonii. Pierwszym duszpasterzem polskiej wspólnoty został ks. Józef Matuszek.

14 stycznia 1923 roku utworzono we Wrocławiu oddział Związku Polaków w Niemczech, naczelnej organizacji polskiej. Jego prezesem został z zawodu krawiec, Franciszek Juszczak (pełnił tą funkcję przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego). W 1924 r. powstała nowa organizacja studencka Związek Akdemików Polaków „Silesia Superior”, zrzeszający młodzież wywodzącą się z Górnego Śląska. 

Życie polskiego środowiska organizowano w Domu Polskim przy ul. Henryka Pobożnego 21/23. Spotykano się co tydzień. Organizowano obchody świąt i rocznic narodowych, aktywnie do pracy włączyli się także polscy studenci. Tworzyli oni m.in. chór, prowadzili kursy języka polskiego, organizowali teatr i zajęcia drużyny harcerskiej. 

Po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 roku w związku ze zmianą w stosunkach politycznych polsko-niemieckich wrocławska Polonia uzyskała pełne prawo rozporządzania zakupionym w 1922 r. budynkiem przy ul. Kościuszki. Otwarto w nim burse studencką. Znalazły tam także swoją nową siedzibę przeniesione z Berlina redakcje dwóch pism wydawanych przez ZpwN: „Mały Polak w Niemczech” i „Młody Polak w Niemczech”. Delegaci wrocławscy uczestniczyli w Kongresie Polaków w Niemczech, wielkim spotkaniu mniejszości w marcu 1938 r. Jednak kilku miesięcy później władze niemieckie postawiły Warszawie żądania polityczne, które były dla Polski nie do przyjęcia. Berlin powrócił do polityki dyskryminacji Polaków, obywateli niemieckich. Odebrano im budynek przy ul. Henryka Pobożnego. Polskie organizacje zakupiły budynek przy Schweidnitzer Stadtgraben 16a (Podwale). Znalazły tam nową siedzibę wszystkie organizacje polskie, m.in. Szkółka i Biblioteka. 

Antypolska polityka władz nasiliła się w miesiącach poprzedzających wybuch II wojny światowej. Stale ograniczano możliwość prowadzenia działalności organizacyjnej, rozpoczęto represje. Żądano nawet zmiany nazwisk na niemiecko brzmiące. W czerwcu 1939 roku zabroniono studentom polskim wstępu do budynków uniwersyteckich, w Domu Polskim na Podwalu dokonano policyjnych przeszukań. Skonfiskowano m.in. część książek. Agenci policji nękali wiernych wychodzących z mszy św. w kościele św. Marcina. Już po wybuchu II wojny, 11 września aresztowano polskich działaczy, których następnie wywieziono do obozów koncentracyjnych. Rozwiązano też wszystkie polskie organizacje, a ich majątek przejęło państwo niemieckie. 

Krzysztof Ruchniewicz, czerwiec 2018 r.

Cytowana literatura: 

Friedrich Nösselt, Breslau und dessen Umgebungen, Breslau 1825; Wincenty Pol, Dzieła wierszem i prozą, t. X, Lwów 1878; Teresa Kulak, Historia Wrocławia. Od twierdzy fryderycjańskiej do twierdzy hitlerowskiej, t. 2, Wrocław 2001.