Polska droga do wolności na okładkach magazynu DER SPIEGEL (1980-1990)

Rozmowy opozycji politycznej i komunistycznych władz przy Okrągłym Stole oficjalnie rozpoczęte 6 lutego 1989 r. doprowadziły do przełomu i stopniowej zmiany ustrojowej w Polsce. Wydarzenie to nie znalazło się w obszarze zainteresowania redaktorów graficznych (Bildredaktion) magazynu. Tak jak powstanie i rozwój „Solidarności” spotkało się z nieskrywanym zaskoczeniem zachodniej opinii publicznej i mediów, tak stopniowy proces erozji komunistycznego systemu w Europie Środkowo-Wschodniej był procesem w dużym stopniu spodziewanym, a z pewnością oczekiwanym. Od 1987 r. w sprawozdawczości hamburskiego tygodnika dostrzec można wzmożone zainteresowanie zachodzącymi przemianami nie tylko już w Polsce, ale w całym bloku wschodnim. Demokratyczne przekształcenia w Środkowo-Wschodniej Europie postępowały wielotorowo i promieniowały na znacznie większą skalę niż jedno państwo. Symptomatyczna w tym kontekście jest ostatnia okładka, którą luźno można przypisać do polskiej tematyki. Po raz kolejny papież Jan Paweł II stał się główną postacią przedstawienia. [Il. 20] Autorem rysunku jest Jean-Thomas „Tomi“ Ungerer, niezwykle popularny francuski pisarz oraz ilustrator. Strona tytułowa to karykatura ówczesnej głowy Kościoła. Papież trzyma w ręce różową prezerwatywę, której górna część przypomina fragment stylizowanej na maszkaron (Maskaron) głowy. Tytuł zeszytu stwierdza: Papież i pożądanie (Der Papst und die Lust). Tygodnik w głównym temacie wydania poddał krytyce nauczanie Kościoła i Jana Pawła II w odniesieniu do ludzkiej seksualności. Wydaje się, że polityczna i społeczna sytuacja w Polsce nie jest na początku lat dziewięćdziesiątych na tyle niepokojąca, aby znalazła się na okładce magazynu. W 1989 i 1990 r. coraz wyraźniej zarysowujące się kontury zjednoczenia podzielonych państw niemieckich, rozpad całego bloku wschodniego i w efekcie także ZSRR zajmowały czołowe miejsca na w optyce hamburskiej redakcji magazynu.       

Aleksander Gowin, lipiec 2018 r.

Literatura źródłowa:

Stefan Aust (Hrsg.), Die Kunst Des Spiegel. Titel-Illustrationen aus fünf Jahrzenten, teNeues Publishin Group 2004 

Jochen Bölsche, Rudolf Augstein. Schreiben, was ist. Kommentare, Gespräche, Vorträge, Deutsche Verlags-Anstalt 2003

Hans Dieter Jaene, Der Spiegel. Ein deutsches Nachrichten-Magazin, Fischer Bücherei 1968

Dieter Just, Der Spiegel. Arbeitsweise – Inhalt – Wirkung, Verlag für Literatur und Zeitgeschehen 1967

Peter Merseburger, Rudolf Augstein. Der Mann, der den Spiegel machte, Pantheon Verlag 2009

Hans-Dieter Schütt, Oliver Schwarzkopf, Die Spiegel-Titelbilder 1947-1999, Schwarzkopf &Schwarzkopf Verlag 2000

„Der Spiegel”, Sonderausgabe 1947-1997, 0/1997

„Der Spiegel” Archiwum Online: http://www.spiegel.de/spiegel/print/index-1947.html