Bronisław Huberman. Od cudownego dziecka do bojownika przeciwko nazizmowi

Bronisław Huberman, ok. 1928, autor fotografii nieznany, w zbiorach: George Grantham Bain Collection, Library of Congress, Waszyngton, DC.
Bronisław Huberman, ok. 1928, autor fotografii nieznany, w zbiorach: George Grantham Bain Collection, Library of Congress, Waszyngton, DC.

Mniej więcej w tym samym czasie Huberman opracował plan wykorzystania stworzonej przez siebie Palestine Orchestra jako skutecznej broni przeciwko działaniom nazistowskiego reżimu. Historia tego planu rozpoczęła się dwa lata wcześniej, a mianowicie, na początku 1934 roku, kiedy to Huberman odbywał tournée po Palestynie, gdzie to pierwszy raz koncertował w 1929 roku. Tym razem trasa koncertowa obejmowała 12 wykupionych koncertów oraz kilka dodatkowych „koncertów robotniczych“, czyli tańsze występy dla ludzi z biedniejszych warstw społecznych. W Tel Awiwie zagrał z orkiestrą założoną w 1933 roku, której członkowie już od lat dwudziestych przebywali w Palestynie i od niedawna przyjmowali do swego grona muzyków emigrujących z Europy.[40] Huberman, stwierdziwszy w orkiestrze konieczność reorganizacji sekcji instrumentów dętych drewnianych i blaszanych, przeznaczył swoje dochody z koncertów na zatrudnienie muzyków grających na instrumentach dętych z Europy. W 1935 roku, gdy jego plany nie dały się pogodzić z zamierzeniami dotychczasowych inicjatorów orkiestry, obmyślił plan założenia własnej orkiestry, która miała być finansowana z międzynarodowego funduszu powierniczego stworzonego przez żydowskich mecenasów orkiestry z Europy i Stanów Zjednoczonych. Pod koniec 1935 roku Huberman powołał prezesa i sekretarza generalnego funduszu, którym został ekonomista Salo B. Lewertoff (1901-1965) - imigrant z Kolonii, były szef kolońskiego oddziału Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej (Internationale Gesellschaft für zeitgenössische Musik).[41]

W okresie od lutego do kwietnia 1936 roku Huberman odbywał trasę koncertową po Stanach Zjednoczonych, gdzie już 9 lutego „New York Times“ - w artykule pod tytułem „Orchestra of Exiles“ (Orkiestra na emigracji) - pisał: „Polski skrzypek Bronisław Huberman jest źródłem informacji o tym, że w Palestynie ma powstać pierwsza orkiestra symfoniczna. Orkiestra ma się składać z 65 muzyków. Wśród nich mają znaleźć się wybitni muzycy z Niemiec pozbawieni prawa grania we własnym kraju oraz znakomici muzycy z innych europejskich krajów.“[42] Przemierzając Stany Zjednoczone, Huberman w ciągu sześćdziesięciu dni dał w sumie czterdzieści dwa charytatywne koncerty, podczas których zebrał kapitał początkowy na założenie orkiestry. W swoich wywiadach oraz wystąpieniach podkreślał, że jego głównym pragnieniem jest ratowanie żydowskich muzyków i ich rodzin przed narodowymi socjalistami. Projektem założenia orkiestry udało mu się zainteresować także artystów, naukowców oraz pozyskać silnych finansowo sponsorów. I tak na przykład fizyk Albert Einstein (1879-1955, zdj. nr 9) zorganizował w nowojorskim hotelu Waldorf-Astoria dnia 30 marca 1936 roku uroczystą kolację na rzecz tego projektu. Poza tym wspierał kampanię Hubermana, pisząc listy do znanych osobistości życia publicznego.[43] Toscanini spontanicznie zadeklarował się do poprowadzenia koncertów inauguracyjnych nowej orkiestry w Tel Awiwie, Hajfie i Jerozolimie, a także kilku koncertów w Egipcie. Jego deklaracja, rozpowszechniona także przez „New York Times“, sprawiła, że wiele osobistości pochodzenia żydowskiego zdecydowało się na wsparcie finansowe przyszłej orkiestry, ostatecznie zabezpieczając w ten sposób jej funkcjonowanie na trzy lata.

[40] Von der Lühe, 1993 (patrz Literatura przedmiotu), s. 1046 i nast.

[41] Salo (Salomon, Shlom) Bernhard Lewertoff - syn kupca, urodzony w 1901 r. w Höxter, dane biograficzne, porównaj: von der Lühe, 1998 (patrz Literatura przedmiotu), s. 72.

[42] The Week’s News and Comment Concerning Music. Orchestra of Exiles, [w:] The New York Times, z 09.02.1936 r., sekcja X, s. 7. Podgląd artykułu na stronie: https://www.nytimes.com/1936/02/09/archives/orchestra-of-exiles.html?searchResultPosition=2

[43] Von der Lühe, 1998 (patrz Literatura przedmiotu), s. 78 i nast.

Mediateka
  • Zdj. nr 1: Cudowne dziecko, 1889

    Bronisław Huberman w wieku 7 lat, 1889
  • Zdj. nr 2: Jako nastolatek, ok. 1895 r.

    Bronisław Huberman w młodych latach, ok. 1895 r.
  • Zdj. nr 3: Jako czternastolatek, 1896

    Bronisław Huberman w wieku 14 lat, 1896
  • Zdj. nr 4: Bronisław Huberman, 1900

    Bronisław Huberman w wieku 18 lat, 1900
  • Zdj. nr 5: Emil Orlik, Huberman, ok. 1915 r.

    Emil Orlik, Portret Bronisława Hubermana ze skrzypcami, ok. 1915 r., akwaforta, 24,5 x 29,3 cm.
  • Zdj. nr 6: Lesser Ury, Huberman, ok. 1916

    Lesser Ury, Portret Bronisława Hubermana, ok. 1916 r., pastel na tekturze, 97,2 x 70,7 cm, Jüdisches Museum Berlin, nr inw. GHZ 78/1/0.
  • Zdj. nr 7: „Vaterland Europa“, 1932

    Bronislaw Huberman, Vaterland Europa, Berlin 1932 r.
  • Zdj. nr 8: List otwarty do Furtwänglera, 1933

    List otwarty Bronisława Hubermana do Wilhelma Furtwänglera, Prager Tagblatt, 1933
  • Zdj. nr 9: Einstein spotyka Hubermana, 1936

    Spotkanie fizyka Alberta Einsteina z Bronisławem Hubermanem w 1936 w jego domu w Princeton, New Jersey.
  • Zdj. nr 10: Toscanini na próbie z Palestine Orchestra, 1936

    Palestine Orchestra podczas próby pod batutą Arturo Toscaniniego, prawdopodobnie w grudniu 1936 r.