Bronisław Huberman. Od cudownego dziecka do bojownika przeciwko nazizmowi

Dowodem popularności Hubermana w Niemczech są jego portrety wykonane w latach 1915-1921 przez berlińskich malarzy i grafików - Emila Orlika (1870-1932, zdj. nr 5), Lessera Uryʻego (1861-1931, zdj. nr 6) oraz Eugena Spiro (1874-1972). Od 1923 roku, podczas światowych tras koncertowych, przez dwanaście lat akompaniował mu berliński pianista Siegfried Schultze (1897-1989). Głównym zainteresowaniem muzycznym Hubermana była interpretacja wielkich koncertów i sonat skrzypcowych; jego szczególną pasją była również muzyka kameralna. Tercety i kwartety wykonywał z Arturem Schnablem (1882-1951), Pablem Casalsem (1876-1973) i Paulem Hindemithem (1895-1963). W listopadzie 1926 roku, wraz z Berliner Philharmoniker dokonał we Wiedniu prawykonania pierwszego koncertu skrzypcowego Karola Szymanowskiego (1882-1937).

Na początku lat dwudziestych, Huberman, wstrząśnięty politycznymi skutkami I wojny światowej, zaczął interesować się wielką polityką. Spędzając miesiące zimowe w latach 1920-1924 w trasach koncertowych po USA i przy tej okazji poznając tamtejszy system federalny silnie powiązany z dobrobytem gospodarczym w kraju, uznał, że mógłby on stać się wzorem dla pokojowej i zjednoczonej Europy. Wrażenia i doświadczenia jakie zdobył w Ameryce Północnej sprawiły, że zaczął publicznie angażować się na rzecz federalnej Europy, czyli niejako jednego stanu federalnego, który zgodnie z ówczesną terminologią określał jako Paneuropę. Od 1924 roku aktywnie udzielał się politycznie, wygłaszając przemowy i pisząc artykuły do gazet. W tym czasie zaprzyjaźnił się z Coudenhove-Kalergimem, propagatorem idei Paneuropy od 1922 roku i założycielem Unii Paneuropejskiej w 1924 roku; ich przyjaźń trwała aż do śmierci Hubermana. Kiedy 10 lipca 1925 roku w berlińskiej gazecie „8 Uhr-Abendblatt“ ukazał się wywiad z Hubermanem, Coudenhove-Kalergi pisał w liście do niego: „Jestem poruszony stanowczością, z jaką opowiada się Pan za Paneuropą.“[13] W odpowiedzi Huberman informował, iż paryskie wydanie gazety „New York Herald“ „opublikowało przedruk jego berlińskiego wywiadu w okazałej oprawie.“[14] Był to początek ożywionej korespondencji, w której Huberman i Coudenhove-Kalergi dzielili się swoimi spostrzeżeniami w europejskich kwestiach politycznych, wymieniali informacjami i koordynowali swoje podróże w celu organizacji spotkań.

W 1925 roku Huberman napisał swój pierwszy tekst na ten temat pod tytułem „Mein Weg zu Paneuropa“ (Moja droga do Paneuropy), opublikowany przez Coudenhove-Kalergiego w drugim roczniku czasopisma „Paneuropa“, który prawdopodobnie ukazał się także jako osobny przedruk.[15] Siłą napędową procesu zjednoczenia Europy, jak to wyobrażał sobie Huberman, miały być przede wszystkim założenia polityki ekonomicznej i społecznej, jego zdaniem realizowane w amerykańskiej koncepcji fordyzmu lat dwudziestych, polegającej na wielozadaniowej produkcji masowej towarów na terytorium jednego wielkiego i jednolitego obszaru gospodarczego, podczas gdy Europa sama blokowała się dużą ilością małych państw podzielonych granicami celnymi. W amerykańskim modelu widział szanse na wysoką wydajność gospodarki, względny dobrobyt szerokiej rzeszy społeczeństwa i szeroki mecenat zamożnych jednostek z korzyścią dla edukacji i kultury, co politolog Hans-Wolfgang Platzer (*1953) skonstatował: „Taką ocenę - zwłaszcza z dzisiejszej perspektywy - można uznać za idealizację a nawet za naiwny politycznie entuzjazm“, lecz „wśród współczesnych obserwatorów USA [Huberman - przyp. tłum.] w żadnym razie nie zajmował stanowiska outsidera“.[16]