Schiefer, Heinrich

Schiefer, Heinrich, niemiecko-izraelski puzonista żydowsko-polskiego pochodzenia. Urodził się i dorastał w dzielnicy Kreuzberg w Berlinie, jako syn rodziców, którzy posiadali polskie obywatelstwo. Pobierał prywatne nauki u puzonisty Berlińskiej Opery Narodowej (Berliner Staatsoper). Był muzykiem rozrywkowym, grał w orkiestrze niemieckiej wytwórni filmowej UFA oraz w kapeli kawiarnianej. W 1929 roku otrzymał obywatelstwo niemieckie. W 1934 roku był członkiem orkiestry Żydowskiego Związku Kulturalnego (Jüdischer Kulturbund) w Berlinie. *16.10.1906 Berlin, †10.02.2006 Ramat Gan/Izrael. Urodził się w Berlinie i dorastał w berlińskiej dzielnicy Kreuzberg, w domu przy ulicy Gneisenaustraße 8, gdzie jego rodzice posiadali i prowadzili hurtownię jaj. Maturę zdobył w gimnazjum realnym - Luisenstädtisches Realgymnasium. Wbrew woli rodziców, którzy pragnęli, by studiował medycynę, wybrał karierę muzyka. Początkowo pobierał prywatne lekcje gry na skrzypcach, następnie rozpoczął naukę gry na puzonie u jednego z puzonistów orkiestry Opery Narodowej w Berlinie. W 1929 roku otrzymał obywatelstwo niemieckie. Pracował jako muzyk w berlińskich kinach, w orkiestrze wytwórni filmowej UFA i w kapeli kawiarnianej, a w latach 1933-1934 w wielkich orkiestrach jazzowych za granicą - w Szwajcarii, Hiszpanii oraz Holandii. Ponieważ nie uzyskał pozwolenia na pracę, nie mógł przyjąć propozycji orkiestry rozrywkowej w Hilversum. W 1933 roku poślubił swoją przyjaciółkę od czasów młodości - chrześcijankę, która przeszła na judaizm. Ze względu na rosnące szykany na granicach Rzeszy Niemieckiej, pozostał w Berlinie i od 1934 roku pracował w orkiestrze Związku Kulturalnego Żydów Niemieckich (Kulturbund Deutscher Juden). Jednocześnie udzielał prywatnych lekcji gry na puzonie. Pismem Prezydenta Policji w Berlinie z dnia 14.02.1935 r. został pozbawiony obywatelstwa niemieckiego, uzyskując status bezpaństwowca. Po tymczasowym rozwiązaniu berlińskiego Kulturbundu (w odpowiedzi na zamach szefa szwajcarskiego oddziału NSDAP Wilhelma Gustloffa w Szwajcarii) postanowił wyemigrować. W tym czasie odrzucił propozycje zarówno orkiestry symfonicznej w Baku jak i argentyńskiej orkiestry jazzowej. W 1936 roku zdecydował się, za radą dyrygenta Hansa-Wilhelma (Williama) Steinberga (1899-1978), organizatora berlińskich przesłuchań muzyków do Palestine Orchestra, założonej przez skrzypka Bronisława Hubermana (1882-1947), wraz z żoną wyjechać do Palestyny. W 1938 roku, po śmierci swojej siostry, która jako pracownica przymusowa w firmie Siemens zmarła z powodu gruźlicy, ściągnął do Palestyny jej syna, a swojego siostrzeńca. Natomiast w roku 1939, dzięki specjalnym zaświadczeniom orkiestry, przybywają tam również jego rodzice. W tym samym roku Schiefer i jego żona uzyskali obywatelstwo Mandatu Palestyny. Jako pierwszy puzonista w Palestine Orchestra, w 1948 roku przemianowanej na Israel Philharmonic Orchestra, pracował do 1972 roku. Po wypadku musiał zrezygnować z kariery muzycznej, ale nadal pozostał w orkiestrze, działając w jej zarządzie. Ostatnie lata życia spędził wraz z rodziną w Tel Awiwie. – W ramach stałej wystawy w Muzeum FHXB Friedrichshain-Kreuzberg w Berlinie pod nazwą „Juden in Kreuzberg“ (Żydzi na Kreuzbergu) prezentowane są zdjęcia rodzinne i zapisy wspomnień Heinricha Schiefera. Po drugiej wojnie światowej, Schiefer odzyskał obywatelstwo niemieckie i utrzymywał kontakt z rodziną szwagra w Berlinie zamieszkałą w mieszkaniu Schieferów w dzielnicy Kreuzberg oraz odbył kilka podróży po Niemczech.

Publikacje antysemickie:

Brückner-Rock, Judentum und Musik mit dem ABC jüdischer und nichtarischer Musikbeflissener, München 1938. (Publikacja założona przez H. Brücknera i C.M. Rock, 3. wydanie, na nowo opracowane i poszerzone przez Hansa Brücknera.)

Theo Stengel, Herbert Gerigk, Lexikon der Juden in der Musik. Mit einem Titelverzeichnis jüdischer Werke, Zusammengestellt im Auftrag der Reichsleitung der NSDAP auf Grund behördlicher, parteiamtlich geprüfter Unterlagen, [w serii:] Veröffentlichungen des Instituts der NSDAP zur Erforschung der Judenfrage, Tom 2, Berlin 1940. (Publikacja wydana pod redakcją Theo Stengla i Herberta Gerigka na zlecenie Kierownictwa NSDAP i opracowana na podstawie urzędowych, partyjnie zweryfikowanych dokumentów.)

Literatura przedmiotu:

Barbara von der Lühe, Die Musik war unsere Rettung. Die deutschsprachigen Gründungsmitglieder des Palestine Orchestra, [w serii:] Schriftenreihe wissenschaftlicher Abhandlungen des Leo-Baeck-Instituts, Tom 58, Tübingen 1998.

Barbara von der Lühe, Die Emigration deutschsprachiger Musikschaffender in das britische Mandatsgebiet Palästina. Ihr Beitrag zur Entwicklung des israelischen Rundfunks, der Oper und Musikpädagogik seit 1933, Frankfurt am Main i inne 1999.

Źródła online:

Wspomnienia Heinricha Schiefera na wystawie w Muzeum FHXB Friedrichshain-Kreuzberg. Dostęp w Internecie: https://berlin.museum-digital.de/index.php?t=objekt&oges=9572 (dostęp: wrzesień 2020).

Dane biograficzne w Lexikon verfolgter Musiker und Musikerinnen der NS-Zeit, Uniwersytet w Hamburgu, Hamburg 2007. Dostęp w Internecie: https://www.lexm.uni-hamburg.de/object/lexm_lexmperson_00002207 (dostęp: wrzesień 2020 r.).

Por.: Axel Feuß, Bronisław Huberman, na portalu Porta Polonica, s. 11. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/atlas-der-erinnerungsorte/bronislaw-huberman-und-deutschland?page=11#body-top (dostęp: wrzesień 2020 r.).

Axel Feuß, wrzesień 2020 r.