Bronisław Huberman. Od cudownego dziecka do bojownika przeciwko nazizmowi

Bronisław Huberman, ok. 1928, autor fotografii nieznany, w zbiorach: George Grantham Bain Collection, Library of Congress, Waszyngton, DC.
Bronisław Huberman, ok. 1928, autor fotografii nieznany, w zbiorach: George Grantham Bain Collection, Library of Congress, Waszyngton, DC.

Ten ostateczny skład orkiestry ulegał jednak ciągłym zmianom, ponieważ Huberman, myśląc o przyszłych dyrygentach, niektóre stanowiska w orkiestrze obsadził kilkoma muzykami, ale też dlatego, że niektórzy muzycy, ze względu na panujące w Palestynie trudne warunki klimatyczne i mieszkaniowe, powrócili do Europy albo wyemigrowali na inny kontynent, np. do Ameryki Północnej i Południowej. Bywały też przypadki, w których wyjazd został podyktowany zmianą planów życiowych muzyków.[49] Sam Huberman późnym latem 1936 zrezygnował ze stałego miejsca zamieszkania we Wiedniu prawdopodobnie z uwagi na sytuację polityczną i nasilający się antysemityzm, wyjechał najpierw do Włoch a w 1938 roku osiadł w Szwajcarii. Z powodu powstania arabskiego inauguracja sezonu koncertowego w Palestynie, planowana na jesień 1936 roku, opóźniała się. Ponadto, ostatni muzycy i ich rodziny przybyli do Palestyny dopiero w listopadzie - pojedynczo albo w grupach. Pierwsze próby orkiestry odbyły się pod batutą Steinberga, po wcześniejszym uzgodnieniu ich z Toscaninim we Włoszech. Toscanini, uważany przez członków orkiestry za najbardziej przerażającego dyrygenta swoich czasów, przybył do Tel Awiwu 20 grudnia 1936 roku. Podróż, która wiodła go z Mediolanu przez Brindisi, Ateny i Aleksandrię, odbył koleją i samolotem. Toscanini zasadniczo był zadowolony z przebiegu prób, nie omieszkał jednak skrytykować jej typowo „niemieckiego“ sposobu gry, żądając od orkiestry: „Nie grajcie mi tu żadnych marszów. […] Grajcie lekko, tak jak robią to Francuzi czy Włosi“ (zdj. nr 10).[50]

Koncert inauguracyjny odbył się 26 grudnia 1936 roku przy wypełnionej po brzegi sali, w której znajdowało się ponad 2500 osób. W jego programie znalazły się Uwertura Rossiniego, Druga Symfonia Brahmsa, „Niedokończona“ Schuberta, Nokturn i Scherzo ze „Snu nocy letniej“ Mendelssohna oraz Uwertura do „Oberona“ Carla Marii von Webera. Koncert był kilkakrotnie powtarzany w Tel Awiwie, Hajfie i Jerozolimie oraz transmitowany przez jerozolimską rozgłośnię radiową - od Kairu i Londynu aż do USA. Do 5 stycznia piętnaście tysięcy osób usłyszało dziesięć koncertów, „koncerty robotnicze“ i publiczne próby. W czasie od 7 do 12 stycznia 1937 roku Toscanini wraz z orkiestrą koncertował w Kairze i Aleksandrii. Huberman celowo nie brał udziału w tych koncertach, ponieważ chciał, by w centrum zainteresowania znalazł się nie on, a orkiestra.[51]

[49] Porównaj: notka biograficzna na niniejszym portalu (https://www.porta-polonica.de/de/lexikon/broches-raphael) dotycząca Raphaela Brochesa (1906-1941?), polsko-żydowskiego skrzypka, który w celu podjęcia pracy w orkiestrze przybył do Palestyny z Hamburga w grudniu 1936, jednak w styczniu wrócił do Niemiec, by dokończyć swoją pracę doktorską z muzykologii. Broches trafił do getta warszawskiego, skąd prawdopodobnie w 1941 roku został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Treblince i tam zamordowany.

[50] Wspomnienia Heinricha Schiefera, [w:] 40 Years. The Israel Philharmonic Orchestra, Tel Aviv 1976.

[51] Koncerty pod batutą Toscaniniego oraz występy orkiestry w pierwszym sezonie koncertowym, porównaj: von der Lühe, 1993 (patrz Literatura przedmiotu), s. 1046, oraz: von der Lühe, 1998 (patrz Literatura przedmiotu), s. 156-160.

Mediateka
  • Zdj. nr 1: Cudowne dziecko, 1889

    Bronisław Huberman w wieku 7 lat, 1889
  • Zdj. nr 2: Jako nastolatek, ok. 1895 r.

    Bronisław Huberman w młodych latach, ok. 1895 r.
  • Zdj. nr 3: Jako czternastolatek, 1896

    Bronisław Huberman w wieku 14 lat, 1896
  • Zdj. nr 4: Bronisław Huberman, 1900

    Bronisław Huberman w wieku 18 lat, 1900
  • Zdj. nr 5: Emil Orlik, Huberman, ok. 1915 r.

    Emil Orlik, Portret Bronisława Hubermana ze skrzypcami, ok. 1915 r., akwaforta, 24,5 x 29,3 cm.
  • Zdj. nr 6: Lesser Ury, Huberman, ok. 1916

    Lesser Ury, Portret Bronisława Hubermana, ok. 1916 r., pastel na tekturze, 97,2 x 70,7 cm, Jüdisches Museum Berlin, nr inw. GHZ 78/1/0.
  • Zdj. nr 7: „Vaterland Europa“, 1932

    Bronislaw Huberman, Vaterland Europa, Berlin 1932 r.
  • Zdj. nr 8: List otwarty do Furtwänglera, 1933

    List otwarty Bronisława Hubermana do Wilhelma Furtwänglera, Prager Tagblatt, 1933
  • Zdj. nr 9: Einstein spotyka Hubermana, 1936

    Spotkanie fizyka Alberta Einsteina z Bronisławem Hubermanem w 1936 w jego domu w Princeton, New Jersey.
  • Zdj. nr 10: Toscanini na próbie z Palestine Orchestra, 1936

    Palestine Orchestra podczas próby pod batutą Arturo Toscaniniego, prawdopodobnie w grudniu 1936 r.