Tadeusz Rolke. Mistrz fotografii reportażowej

Od lat 90-tych, niezwiązany na stałe z żadną redakcją, Tadeusz Rolke z coraz większą pasją oddaje się własnym projektom – między innymi poszukiwaniu śladów żydowskiego życia w Polsce i na Ukrainie. Tłumaczy swoją motywację:

„Byłem przecież świadkiem. Widziałem Holocaust, nie tylko o nim czytałem, czy słyszałem. I chciałem o tym mówić. Chciałbym to upubliczniać, nie zatajać. To była w pewny sposób też moja osobista sprawa.”[10] 

W 2008 roku berlińskie wydawnictwo edition.fotoTAPETA, którego fotograf jest współzałożycielem, wydało album „Tu byliśmy. Ostatnie ślady zagubionej kultury”, ukazujący pozostałości kultury chasydzkiej na dawnych terenach Rzeczpospolitej. Do przemilczanej przeszłości nawiązuje zaś projekt „Sąsiadka”, inspirowany książką Jana Tomasza Grossa pt. „Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka”, opowiadającą historię pogromu w Jedwabnem, dokonanego w 1941 roku przez Polaków na swoich żydowskich sąsiadach. Wernisaż wystawy przygotowanej wspólnie z fotografem Chrisem Niedenthalem odbył się w 2001 roku w 60. rocznicę wydarzeń. Do tematu Rolke powraca w 2017 roku, objeżdżając i fotografując 16 miejscowości, w których – jak dowodzi Mirosław Tryczyk w swojej książce „Miasta śmierci” – doszło do podobnych pogromów co w Jedwabnem. Wystawa pt. „Lekcja pamięci” została zaprezentowana w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie.

Szczególne miejsce w bogatym dorobku Tadeusza Rolkego zajmuje projekt „Tam i z powrotem” zrealizowany w 2019 roku. 90-letni fotograf powraca w nim do miejsc, w których przebywał pod koniec drugiej wojny światowej. Podczas 10-dniowej podróży Rolke odwiedza miejsca położone na terenie Polski i Niemiec i wykonuje ponad 20 zdjęć, które opowiadają historię młodego Tadeusza Rolkego. Widzimy więc współczesną brandenburską wieś Dobbrikow, w której nastoletni warszawiak pracował jako robotnik przymusowy, są Berlin, Kargowa, Chwalim, Okonin czy wreszcie Gdańsk. Marek Grygiel, kurator wystawy, pokazanej w warszawskiej galerii La Guern z okazji 90. urodzin fotografa, tak opowiada o ekspozycji: 

„Pomysł odbycia tej drogi raz jeszcze po 75 latach miał na celu przypomnienie sobie formującego życiowo okresu młodego wtedy chłopca. Podróż trudna, biorąc pod uwagę, że każde miejsce wędrówki, wygląda teraz zupełnie inaczej. Obrazy, utrwalone na lata, w pamięci przywołane zostają na nowo, a wspomnienia wracają i nie poddają się upływowi czasu. Powstałe w ciągu zaledwie 10 dni i po przemierzeniu ponad 2200 km zdjęcia obrazują nie tylko faktyczne i zgodne z geografią miejsca wydarzeń sprzed lat, ale również odnoszące się bezpośrednio do dramatycznego fragmentu biografii Tadeusza Rolke.”[11] 

Mimo zaawansowanego wieku Tadeusz Rolke nadal pozostaje aktywny zawodowo, a galerie wciąż chętnie wystawiają jego prace. Z aparatem fotograficznym właściwie się nie rozstaje. Dla publiczności i krytyków pozostaje swoistym fenomenem. Jak napisał Adam Szymczyk we wstępie do albumu „Tadeusz Rolke. Fotografie 1944–2005”: 

„Jest on artystą z wymierającej linii fotografików wierzących w wartość fotografii jako zapisu momentu objawienia. Intuicyjnie i inteligentnie potrafi zawsze znaleźć się tam, gdzie planety ustawiają się w jednej linii i sfotografować to. Dzięki takim jak on cuda jeszcze się zdarzają, a pamięć istnieje po to, by było co zapominać. Bez niego żylibyśmy w wiecznej i doskonałej przejrzystej teraźniejszości, jak w telewizji”.[12]

Monika Stefanek, styczeń 2021 r.

Fotografie dzięki uprzejmości Tadeusza Rolke i Agencji Gazeta.

W ostatnich latach ukazały się albumy:

• „Rolke” (2015) http://www.bosz.com.pl/books/496/Rolke-Tadeusz-Rolke/-
• „Rolke w kolorze” (2019) http://www.bosz.com.pl/books/693/Rolke-w-kolorze-Tadeusz-Rolke/d,53,10/

W 2012 roku o życiu Tadeusza Rolkego powstał film pt. „Dziennik podróży” w reżyserii Piotra Stasika, dostępny na portalu Ninateka: https://ninateka.pl/film/dziennik-z-podrozy-piotr-stasik