„Ruhrpolen” – Polacy z Zagłębia Ruhry

Dyskryminacja ludności polskiej przez władze znacznie wzrosła już w poprzednich latach. Tak zwany paragraf językowo-kagańcowy, będący częścią ogólno niemieckiej ustawy o stowarzyszeniach z 1908 roku, poważnie ograniczył możliwości publicznego posługiwania się językiem polskim w tych powiatach, w których w świetle ostatniego spisu powszechnego mniej niż 60 proc. ludności deklarowało język polski jako macierzysty.[22] Ponadto nowelizacja ustawy o osadnictwie z 1904 roku wraz z powstaniem w 1908 roku Komisji Kolonizacyjnej na niektórych obszarach wschodniopruskich, do których próbowano ściągnąć niemieckich osadników, sprawiły, że nabycie ziemi bądź budowa domu we wschodnich prowincjach stały się niemal niemożliwe dla polskich Prusaków. Przekreśliło to marzenia wielu Polaków z Zagłębia Ruhry o powrocie do ojczystych stron oraz zakupie domu i gospodarstwa rolnego.[23] W życiu codziennym i związkowym Polaków znad Ruhry dochodziło do absurdalnych sytuacji, jak na przykład w 1904 roku w Wanne, gdzie zakaz używania języka polskiego na lekcjach przygotowania do pierwszej komunii świętej, podczas spowiedzi, chrztów i ślubów oraz pogrzebów uzasadniono walką z „polską agitacją polityczną”.[24] Pojęcie polityczności niektóre władze samowolnie rozszerzały na niemal wszystkie sfery życia społecznego i religijnego, dochodząc do wspomnianych ingerencji w obszar religijny, które wśród bardzo religijnej społeczności polskich migrantów spotkały się z niezrozumieniem, wywołując niekiedy gwałtowne wzburzenie.

W roku 1912 w nadreńsko-westfalskim okręgu przemysłowym działało prawie 900 stowarzyszeń założonych przez polskich emigrantów, liczących łącznie ponad 80 tys. członków.[25] Liczbę tę należy jednak pomniejszyć ze względu na wysoki odsetek wielokrotnych członkostw, bowiem nierzadko jedna osoba należała jednocześnie do kilku związków.[26] Wspomnieć też trzeba, że znaczna część ogólnej liczby członków stowarzyszeń przypada na założone w 1902 roku Zjednoczenie Zawodowe Polskie – dziesięć lat po powstaniu liczyło ono w samym tylko Zagłębiu Ruhry około 30 tys. członków.[27] Jego sukces opierał się z jednej strony na prostej strukturze z licznymi oddziałami w poszczególnych miejscowościach i dzielnicach miast nadreńsko-westfalskiego okręgu przemysłowego, a z drugiej strony na zróżnicowaniu oferty. Członkostwo oferowało rozległą ochronę ubezpieczeniową i pracowniczą dla członka, a w przypadku śmierci także dla jego rodziny, jak również umożliwiało udział w związkowych spotkaniach towarzyskich i uroczystościach.[28] W latach przed wybuchem I wojny światowej nad Renem i Ruhrą sukcesy odnosiło również zorganizowane na sposób wojskowy, traktowane jako związek gimnastyczny, narodowo-polskie Towarzystwo „Sokół”, liczące około 6 tys. członków. Po I wojnie światowej ruch sokoli szybko stracił wpływy, a centralny związek, któremu podlegały poszczególne gniazda, rozwiązał się w Nadrenii i Westfalii w 1927 roku. Spowodowały to dwa czynniki: po pierwsze, wielu aktywnych członków opuściło po 1918 roku Zagłębie Ruhry, po drugie, ruch sokoli tracił masowo członków na rzecz klubów piłkarskich, które od lat dwudziestych XX wieku powstawały licznie w poszczególnych miejscowościach i dzielnicach regionu.[29]