Menu toggle
Navigation

Momenty tego, co nazywamy historią i tego, co nazywamy pamięcią

Marian Stefanowski, Turm „A“ – Eingang zum Konzentrationslager Sachsenhausen, 14.11.2019

Mediathek Sorted

Mediateka
  • Wieża „A“ – główne wejście do KZ Sachsenhausen - Marian Stefanowski, Wieża „A“ – główne wejście do KZ Sachsenhausen, 14.11.2019 r.
  • Panoramiczny widok na obóz od strony wieży „A“, głównego wejścia do obozu  - Marian Stefanowski, Panoramiczny widok na obóz od strony wieży „A“, głównego wejścia do obozu  (po lewej: plac apelowy I, po prawej: plac apelowy II), 12.08.2018 r.
  • Plac apelowy I - Marian Stefanowski, Plac apelowy I, 12.08.2018 r.
  • Teren obozu z zarysami baraków - Marian Stefanowski, Teren obozu z zarysami baraków, 14.11.2019 r.
  • Teren obozu z zarysami baraków - Marian Stefanowski, Teren obozu z zarysami baraków, 14.11.2019 r.
  • Baraki nr 39 i 38 – muzeum obozu - Marian Stefanowski, Baraki nr 39 i 38 – muzeum obozu, 14.11.2019 r.
  • Barak nr 38 – sypialnia dla 250 więźniów - Marian Stefanowski, Barak nr 38 – sypialnia dla 250 więźniów, 14.11.2019 r.
  • Barak nr 38 – umywalnia - Marian Stefanowski, Barak nr 38 – umywalnia, 12.08.2018 r.
  • Barak nr 38 – „toalety“ - Marion Stefanowski, Barak nr 38 – „toalety“, 12.08.2018 r.
  • Płot po napięciem - Marin Stefanowski, Płot po napięciem, 14.11.2019 r.
  • Rów straceń i tablica pamiątkowa - Marian Stefanowski, Rów straceń i tablica pamiątkowa – pierwsze masowe rozstrzelanie 33 Polaków miało miejsce 09.11.1940 r., 14.11.2019 r.
  • Rów straceń – z tyłu krematorium - Marian Stefanowski, Rów straceń – z tyłu krematorium, 12.08.2018 r.
  • Krematorium – rzeźba z brązu autorstwa Waldemara Grzimka - Marin Stefanowski, Krematorium – rzeźba z brązu autorstwa Waldemara Grzimka, 14.11.2019
  • Pozostałości krematorium - Marian Stefanowski, Pozostałości krematorium po wysadzeniu w powietrze w latach 1952 i 1953, 12.08.2018 r.
  • Teren obozu z widokiem na baraki szpitalne - Marian Stefanowski, Teren obozu z widokiem na baraki szpitalne, 12.08.2018 r.
  • Zbrodnia i medycyna. Oddział szpitalny.  - Marian Stefanowski, Zbrodnia i medycyna. Oddział szpitalny w KZ Sachsenhausen w latach 1936-1945, 12.08.2018 r.
  • Zbrodnia i medycyna - patologia - Marian Stefanowski, Zbrodnia i medycyna. Oddział szpitalny w KZ Sachsenhausen w latach 1936-1945, 12.08.2018 r.
  • Blok więzienny - Marian Stefanowski,  Blok więzienny – owiane tajemnicą miejsce bestialskich tortur i morderstw, 4.11.2019 r.
  • Blok więzienny - Marian Stefanowski, Blok więzienny – owiane tajemnicą miejsce bestialskich tortur i morderstw, 4.11.2019 r.
  • Pomnik upamiętniający zamordowanego w 1944 roku generała Stefana „GROTA“ Roweckiego - Marian Stefanowski, Pomnik upamiętniający zamordowanego w 1944 roku generała Stefana „GROTA“ Roweckiego, 14.11.2019 r.
  • Jedno z miejsc, w którym spoczywają prochy zamordowanych w obozie - Marian Stefanowski, jedno z miejsc, w którym spoczywają prochy zamordowanych w obozie, 14.11.2019 r.
  • Cmentarzysko, na którym spoczywają prochy zamordowanych w obozie; tablice pamiątkowe upamiętniająca 183 krakowskich profesorów - Marin Stefanowski, cmentarzysko, na którym spoczywają prochy zamordowanych w obozie; tablice pamiątkowe upamiętniająca 183 krakowskich profesorów aresztowanych  w dniu 06.11.1939 roku i wywiezionych do obozu koncentracyjnego, 14.11.2019 r.
  • Tablica pamiątkowa upamiętniająca 183 krakowskich profesorów aresztowanych  w dniu 06.11.1939 roku i wywiezionych do obozu koncentracyjnego - Marian Stefanowski, tablica pamiątkowa upamiętniająca 183 krakowskich profesorów aresztowanych  w dniu 06.11.1939 roku i wywiezionych do obozu koncentracyjnego, 12.08.2018 r.
  • Wieża wartownicza "E" – obok wejście do obozu specjalnego / Strefa II - Marian Stefanowski, Wieża wartownicza "E" – obok wejście do obozu specjalnego / Strefa II, 14.11.2019 r.
  • Obóz specjalny/Strefa II  – w latach 1945-1950 sowiecki obóz specjalny nr 7 - Marian Stefanowski, Obóz specjalny/Strefa II  – w latach 1945-1950 sowiecki obóz specjalny nr 7, 14.11.2019 r.
  • Pomnik pomordowanych więźniów KZ Sachsenhausen - Marin Stefanowski, pomnik pomordowanych więźniów KZ Sachsenhausen, 14.11.2019 r.
  • Zbiorowa mogiła ofiar KZ Sachsenhausen - Marian Stefanowski, zbiorowa mogiła ofiar KZ Sachsenhausen, 12.08.2018 r.
Eingang zum Konzentrationslager Sachsenhausen, 14.11.2019
Marian Stefanowski, Turm „A“ – Eingang zum Konzentrationslager Sachsenhausen, 14.11.2019

Dlaczego ludzie tu przyjeżdżają? Czego szukają? Z czym wyjeżdżają? Czy może z doświadczeniem formacyjnym? Erudycyjną wiedzą? Garścią mocnych przeżyć? Może z poczuciem winy? Poczuciem krzywdy? I o jakiej winie czy krzywdzie mowa, skoro nie mieli żadnego osobistego udziału w rozgrywających się tutaj przeszłych horrorach ? Czy w ogóle wyjeżdżają z czymkolwiek trwałym? Nie wiemy... Ale przyjeżdżają. Statystyki odwiedzających robią wrażenie, ratingi popularności na platformach turystycznych także. Google Maps: 4,6 na 5 możliwych gwiazdek, Trip Advisor: 4,8 na 5, przy czym liczby ocen idą w tysiące. I setki recenzji. Czytając je, nadal nie znajduję odpowiedzi. Jak mantra powtarzają się w nich te same frazy: poruszające, głęboko poruszające, bolesne doświadczenie... Więc jednak. Ciężkie, emocjonalne przeżycie. 

Te trudne emocje to zapewne efekt zapoznania się ze szczegółami ekspozycji oraz komentarza przewodników, których kompetencję i głęboką wiedzę komentujący powszechnie chwalą, przechodząc płynnie do praktycznych porad dotyczących stroju i obuwia, parasoli i prowiantu. Konkluzje są w zasadzie zgodne: miejsce warte odwiedzin. Albo w wersji mocniejszej: koniecznie trzeba zobaczyć. Dlaczego? Żeby przeżyć nieco trudnych emocji? Nie żebym lekceważył przeżycia i emocje, ale… W przestrzeni uchwyconej obiektywem fotografa nie jest to takie oczywiste. Jak już wspomniałem, odbiorcy potrzebna jest jakaś dawka wcześniejszej wiedzy i całkiem spora praca wyobraźni. Czasem zdarza się, owszem, zdawkowa refleksja w stylu "to miejsce pokazuje, jak cienka jest warstwa cywilizacji pokrywająca pierwotne ludzkie instynkty". Niby już trochę lepiej, ale sceptyk we mnie nadal ma wątpliwości: jeżeli taki miałby być wniosek z tego miejsca, jakie wynikałyby konsekwencje? Obrona cywilizacji? Czyli czego? Jakimi środkami? Przed czym? Zapewne przed światem pierwotnych instynktów. I gdzie ten świat należałoby usytuować? W sobie czy w innych? A jeśli w innych, to jakie kryterium inności tu zastosować? Wszakże naziści też bronili cywilizacji, tak jak ją rozumieli, przed tymi, którzy ich zdaniem jej zagrażali, korzystając ze środków, które sami uważali za niezbędne. Wszystkie te trzy człony – co do tego panuje dziś powszechna zgoda – rozpoznali błędnie, wikłając się przy okazji w wewnętrzne sprzeczności i pogrążając w zbrodni. Gdzie więc leży granica dopuszczalnej reinterpretacji? I jaka jest pewność, że nasze rozpoznania byłyby mniej fałszywe, nie prowadzące do zbrodni czy choćby nadużyć? Wreszcie: czy forma pamięci, jaką konstruujemy wokół doświadczenia obozowego, stanowiącego tu metonimię totalitarnego systemu doprowadzonego do jego ostatecznych konsekwencji, ma na to jakiś wpływ?

Piszę o pamięci jako dynamicznym zespole wyobrażeń dotyczących przeszłości, którego funkcją jest organizowanie aktualnego i przeszłego doświadczenia, czymś aktywnym i znaczącym. Piszę też o konstruowaniu pamięci, ponieważ owe wyobrażenia o przeszłości nabudowane przez dostępne źródła i relacje, przefiltrowane i zinterpretowane w świetle uprzedniej ogólnej wiedzy oraz systemu wartości podmiotu poznającego nie mają – bo mieć nie mogą – charakteru bezpośredniego. Obóz zagłady Sachsenhausen jako specyficzne źródło poznania historycznego może prowokować do zgoła różnych interpretacji oraz wpisywać się w alternatywne formy pamięci, prowadzące do wzmacniania odmiennych wniosków praktycznych, postaw i wrażliwości. Z braku wiarygodnych danych mogę tu jedynie zaprezentować pewien schematyczny obszar możliwych rozwiązań.

Mamy więc przede wszystkim pamięć plemienną, zorganizowaną według zbiorowych zreifikowanych kategorii, ułożonych w proste opozycje oraz logiki symbolicznych utożsamień.