Johannes a Lasco

Zerwanie Łaski z Kościołem katolickim i jego duchownymi urzędami w Polsce okazuje się jeszcze bardziej radykalne: W kręgu reformowanych mieszkańców Lowanium poznaje niejaką Barbarę – „pauperculam sine ulla dote uxorem“ (biedną kobietę bez posagu), z którą żeni się na początku 1540 roku. Już w kwietniu wiadomość o tym dociera do króla Polski, Zygmunta, który natychmiast zasięga opinii papieża na temat pozbawienia „luterana“ Jana Łaskiego wszystkich urzędów i beneficjów. W połowie roku wieść o ślubie Łaskiego rozchodzi się po całej Polsce, a pod koniec roku nowe rozdanie jego stanowisk i dochodów zostaje zakończone. W Lowanium teraz również on musi obawiać się prześladowań przez inkwizycję. Jan Łaski i jego żona wraz z Hardenbergiem opuszczają miasto i udają się do Emden, stolicy hrabstwa Fryzji Wschodniej liczącej 3000 mieszkańców i położonej poza obszarem panowania Habsburgów. W tym czasie obowiązki regenta sprawuje Enno II (1505-1540), znany z liberalnej polityki religijnej oraz przeprowadzania różnych, częściowo nieudanych reform kościelnych. Krótko po przybyciu Łaski do Emden, Enno proponuje mu stanowisko superintendenta Fryzji Wschodniej, jednak ten najpierw propozycję tę odrzuca.[12]

Tymczasem z Konstantynopola Hieronim wyrusza w drogę powrotną, w trakcie której rozchorowuje się; gdy leży na łożu śmierci, Jan Łaski udaje się jeszcze raz do Polski. Po śmierci brata w grudniu 1541 roku podejmuje próbę odzyskania utraconych urzędów. Przed krakowską kapitułą ślubuje, że „nieświadomie odszedł od nauk Kościoła katolickiego“ – jak pisze Jürgens,[13] choć przemilcza jednak swoje małżeństwo. W konsekwencji tego confessio (wyznania), w marcu 1542 roku zostają mu przywrócone dawne urzędy i zwrócone odebrane wcześniej dochody. Jürgens przypuszcza, że uzasadnieniem takiego postępowania był z jednej strony konkretny interes finansowy Jana, z drugiej zaś, dzięki odzyskanym urzędom „możliwość realizacji swoich reformatorskich i humanistycznych idei w polskim Kościele“.[14] Jednak, gdy ponownie nie zaproponowano Łasce urzędu biskupa, na początku maja wraca on do Emden.[15]

Na przełomie roku 1542 i 1543 Anna Oldenburska (1501-1575), wdowa po Enno II sprawująca władzę jako regentka w imieniu swoich nieletnich synów, powierza mu stanowisko superintendenta Kościoła wschodnio-fryzyjskiego, który w tym czasie jest jeszcze niezorganizowany. Tym razem Łaski stanowisko to przyjmuje. Mimo wprowadzonych regulacji kościelnych, w zależności od kaznodziei czy miejsca kościelnego obrządku, protestanci praktykują różne formy liturgii i rytuału Komunii Świętej, albo według Lutra, albo Zwingliego. W klasztorach odprawia się msze katolickie. Do Fryzji przybywa coraz to więcej wspólnot protestanckich i anabaptystów – uciekinierów religijnych z Niderlandów.[16]