Józef Brandt

Józef Brandt – polski książę malarstwa w Monachium

We wcześniejszych stuleciach pracownie artystek i artystów stanowią wierne odzwierciedlenie ich pozycji społecznej. Kto jest jeszcze młody bądź nie odniósł sukcesu artystycznego i finansowego musi, podobnie jak Marcello i Rodolfo w operze Giacoma Pucciniego „Cyganeria“, zadowolić się zimną jak psiarnia mansardą ponad dachami wielkiego miasta. Konkluzja opery, której akcja rozgrywa się w 1830 roku a prapremiera miała miejsce w 1896 roku, sugeruje, że na końcu artyści, których piece pozostają zimne, powinni być przygotowani na śmierć, której symbolem jest umierająca na gruźlicę wielka miłość Rodolfo - Mimi. Z kolei pracownie artystów odnoszących sukcesy, to nie tylko ich codzienne miejsce pracy, to także miejsce, w którym goszczą swoich uczniów, kolegów i kolekcjonerów, w którym pojawiają się także wysoko postawione osobistości oraz podróżni z różnych zakątków świata. Sławnym tego przykładem jest pracownia wiedeńskiego malarza historycznego Hansa Makarta (1840-1884), który po powrocie z Rzymu do Wiednia w 1872 roku urządza atelier malarskie, wystawnie dekorując je ciężkimi ściennymi kilimami i kunsztownie rzeźbionymi, wysokimi meblami, dywanami, przedmiotami z mosiądzu, antykami, bronią i ogromnymi bukietami z suszonych kwiatów i liści palmowych. Tam właśnie przyjmuje austriacką cesarzową Elżbietę, organizuje przyjęcia a popołudniami udostępnia ją turystom.

Nie jest więc przypadkiem, że trzy lata później w Monachium podobną pracownię otwiera polski malarz Józef Brandt (zdj. nr 1), z uwagi na swoje szlacheckie pochodzenie nazywany Josefem (niekiedy także Josephem) von Brandtem, który, tworząc dwanaście lat dramatyczne obrazy przedstawiające konnych jeźdźców, batalie i kozackich bojowników, osiągnął w stolicy królestwa Bawarii wysoki prestiż społeczny. Brandt i Makart są prawie rówieśnikami i obaj studiowali u tego samego profesora. Makart przychodzi na świat w 1840 roku w Salzburgu, a w 1860 roku, po zaliczeniu pierwszych semestrów na wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych, przenosi się do Monachium, by studiować na Akademie der Bildenden Künste (Akademia Sztuk Pięknych) u malarza historycznego Carla Theodora von Piloty'ego (1826-1886). Brandt zaś, rocznik 1841, wstępuje na monachijską akademię w 1863 roku, po studiach inżynieryjnych w Paryżu, i nieco później studiuje pod kierunkiem Piloty'ego, przede wszystkim jednak w prywatnej pracowni Franza Adama (1815-1886) i na kursach akwareli Theodora Horschelta (1829-1871).

Pracownia Brandta staje się natychmiast publiczną atrakcją. Od lat jej właściciel podczas swoich podróży po Polsce i Ukrainie zbierał rekwizyty i antyki, które służyły mu jako modele do jego obrazów, przejmując je od innych artystów lub zubożałych rodzin szlacheckich i tylko niekiedy płacąc im za nie obrazami.[1] W ten sposób powstała zasobna kolekcja tureckich namiotów, perskich dywanów, antycznych zasłon i tkanin, orientalnych siedzeń i stołów, renesansowych i barokowych mebli, broni polskich husarzy, szabli, pistoletów, siodeł i uprzęży, zbroi, hełmów i tarcz, a także instrumentów muzycznych oraz manekinów w historycznych strojach. Na przełomie 1874 i 1875 artysta wprowadza się do przestronnej pracowni przy Schwanthalerstraße 19, w dzielnicy Ludwigsvorstadt, nieopodal Karlsplatz (Plac Karola) i monachijskiej starówki,[2] w której zebrane artefakty wykorzystuje do jej dekoracji i jako rekwizyty podczas malowania oraz je tam składuje. Pomieszczenie pracowni to przebudowane przez artystę pięciopokojowe mieszkanie na trzecim piętrze nowo wybudowanej kamienicy czynszowej, to miejsce, w którym Brandt będzie pracował przez następne czterdzieści lat.