Stefan Szczygieł. Prace fotograficzne i filmowe

Zeitflug
 

W kontekście fotografii z cyklu Urban Spaces i pozostałych prac poświęconych przestrzeni miejskiej powstają pierwsze filmy artystyczne Szczygła, które artysta tworzy od 2008 roku do swojej śmierci w roku 2011, posługując się przy tym cyfrową kamerą filmową. Wszystkim filmom nadaje tytuł, zawsze zawierający niemieckie słowo ZEITFLUG (Lot w czasie) oraz nazwę danego miasta – na przykład: ZEITFLUG – Warschau (Warszawa). Kręcone w różnych europejskich metropoliach filmy pokazują ponownie, poza architektonicznym i urbanistycznym otoczeniem, sposoby wykorzystania przestrzeni publicznych. Sam nazywa je celnie „portretami pomiędzy podobieństwem a różnicą“.

Filmy[18] Stefana Szczygła wykazują bardzo specyficzne cechy artystyczne: Poprzez ich nagrywanie ze zwolnioną prędkością i wynikający z tego niemalże efekt zwolnionego tempa, krajobraz zostaje spowolniony i w wyniku tego poddany istotnej abstrakcji. Miasto w filmie - tym bardziej, że kręconym w formacie czarno-białym - wydaje się być całkiem innym miastem niż tym, które istnieje w rzeczywistości, tym z pulsującymi prędkościami i częstotliwościami. Mimo tego, jego prace filmowe nie są anachroniczne lub okradzione z czasu, tak jak w przypadku wcześniejszego cyklu Blow Ups. Dzięki wspomnianemu spowolnieniu, czarno-białemu formatowi i wynikającemu z tego stopnia abstrakcji, artyście udaje się raczej wyraźnie oddzielić czas przeżyć od czasu realnego. Z kolei my - jako odbiorcy - możemy przeżyć to miasto gdzieś na pograniczu dwóch jego stanów. Jest to coś nowego, coś dotąd niewidzianego, coś bardzo innowacyjnego. Uważamy, że rzeczywiste miasto zamienia się miejscem ze swoim filmowym sobowtórem lub co najmniej miesza się z nim. Poza tym, wybór formatu czarno-białego sugeruje czynnik historyczny; wizualizację przekazu wiadomości za pomocą tej nieskomplikowanej technologicznie metody znamy z „Kronik tygodniowych“, które pokazywano w wielu kinach na całym świecie do połowy XX w.

Nie dziwi więc, lecz zdaje się znamiennym fakt, że premiera filmów ZEITFLUG – Hamburg oraz ZEITFLUG – Warschau odbyła się w 2009 roku w kinie „Savoy“[19], w ramach 17. Święta Filmu (Filmfest) hamburskiego kina „Metropolis“.
Warto wspomnieć również o innej cesze tejże serii filmów: Szczygieł kręci je z niskiej perspektywy, tak jak gdyby kamerę prowadziło dziecko. Dzięki temu optycznemu efektowi wszystko wydaje się większe. Również ludzie są więksi niż w rzeczywistości a przesunięcie perspektywy przywodzi widzowi na myśl słowo ‚odkrycie‘ – tak jak dziecko odkrywa swoje otoczenie. Faktem jest, że ta spowolniona i pozbawiona barw przestrzeń w filmach z serii ZEITFLUG może być odkrywana przez wszystkie pokolenia.