Franz Hengsbach – duszpasterz Polaków, biskup i kardynał

Zaledwie kilka lat później, podczas soboru watykańskiego II, Franz Hengsbach, wyniesiony 01.01.1958 r. do godności pierwszego biskupa Essen, ponownie mógł skorzystać z doświadczenia zdobytego jako duszpasterz Polaków. Już na początku soboru watykańskiego II (1962-1965), który zbliżył niemieckich i polskich biskupów, Hengsbach nawiązał kontakt z przedstawicielami Episkopatu Polski. Po powrocie relacjonował: „po pierwszym przypadkowym kontakcie doszło do wielu spotkań polskich i niemieckich biskupów w kolejnych soborowych tygodniach.” Późną jesienią 1965 r. osobiste spotkania biskupów w Rzymie „zaowocowały w szczególny sposób” orędziem biskupów polskich i odpowiedzią Episkopatu Niemiec. Hengsbach dzięki doświadczeniom wyniesionym z duszpasterstwa Polaków szybko zdobył zaufanie polskich biskupów i znalazł się w ścisłym kręgu ekscelencji wtajemniczonych przez wrocławskiego arcybiskupa Bolesława Kominka w plany Episkopatu Polski zaproszenia niemieckich biskupów na obchody tysiąclecia chrztu Polski do Częstochowy w maju 1966 r.

Gorącym życzeniem biskupa Hengsbacha było pojednanie z Polakami. Wymiana listów między polskimi i niemieckimi biskupami stała się fundamentem zbliżenia i unormowania stosunków polsko-niemieckich. Dla biskupa Hengsbacha orędzie polskich biskupów i odpowiedź Episkopatu Niemiec były nie tylko „ukoronowaniem” niemiecko-polskich spotkań w Rzymie, lecz przede wszystkim zobowiązaniem na przyszłość. W połowie października 1965 r. biskup zanotował: „Zgodnie z duchem soborowym! W trosce o sąsiadów! Powodowani odpowiedzialnością za kościół polscy i niemieccy biskupi zobowiązują się do intensywnego dialogu i wymiany doświadczeń szczęśliwie zapoczątkowanych w Rzymie. Pragną w ten sposób przysłużyć się tak potrzebnemu obu narodom pokojowi.”[4]. 

W kolejnych latach i dziesięcioleciach biskup Hengsbach działał w tym duchu, nawet gdy chodziło o szczególnie trudne i dzielące oba narody kwestie, jak np. uznanie granicy na Odrze i Nysie. Latem 1966 r. jasno określił swoje stanowisko w tej sprawie, ogłaszając w Neviges, centrum pielgrzymkowym, w obecności zebranych tam Polaków z całej Republiki Federalnej Niemiec, że „kwestia wschodniej granicy nigdy nie powinna stanąć na drodze pojednania między Niemcami i Polakami”. Tym poglądom pozostał wierny również wobec niemieckich wypędzonych.”

[4] Archiwum biskupstwa w Essen, NL 1/1992, Uwagi biskupa Hengsbacha do opinii prof. Jedina z 16.10.1965 r., brak numeracji strony