Jesekiel David Kirszenbaum (1900–1954). Uczeń Bauhausu
![Zdj. nr 1: J.D. Kirszenbaum, 1920 Zdj. nr 1: J.D. Kirszenbaum, 1920 - J.D. Kirszenbaum malujący portret, 1920, fotografia, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/1%20Kirszenbaum%20beim%20Malen%20eines%20Portr%C3%A4ts%201920.jpg?itok=fi1UfpLZ)
![Zdj. nr 2: Studiując Majmonidesa, 1925 Zdj. nr 2: Studiując Majmonidesa, 1925 - Studiując Majmonidesa (Beim Studium des Maimonides), 1925, tusz na papierze, 50 x 32 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/2%20Beim%20Studium%20des%20Maimonides%201925.jpg?itok=qagzWy3i)
![Zdj. nr 3: Muzycy i ich wielbiciele, 1925 Zdj. nr 3: Muzycy i ich wielbiciele, 1925 - Muzycy i ich wielbiciele (Musiker und ihre Anhänger), 1925, tusz na papierze, 50 x 32 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/3%20Musiker%20und%20ihre%20Anh%C3%A4nger%201925.jpg?itok=eL-YDPJe)
![Zdj. nr 4: Żałoba, ok. 1925 r. Zdj. nr 4: Żałoba, ok. 1925 r. - Żałoba (Trauer), ok. 1925 r., akwarela, 35,5 x 25 cm, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, Warszawa.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/4%20Trauer%201925.jpg?itok=2lztrdIP)
![Zdj. nr 5: Skrzypek w sztetlu, ok. 1925 r. Zdj. nr 5: Skrzypek w sztetlu, ok. 1925 r. - Skrzypek w sztetlu (Der Geiger im Stetl), ok. 1925 r., olej na płótnie, 90 x 71 cm, Frans Hals Museum, Haarlem.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/5%20Der%20Geiger%20im%20Stetl%201925.jpg?itok=GycX0sft)
![Zdj. nr 6: Wesele, 1925 Zdj. nr 6: Wesele, 1925 - Wesele (Die Hochzeit), 1925, tusz na papierze, 28 x 22 cm, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, Warszawa.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/6%20Die%20Hochzeit%201925.jpg?itok=InoNQcUx)
![Zdj. nr 7: W Bet ha-midraszu, ok. 1925 r. Zdj. nr 7: W Bet ha-midraszu, ok. 1925 r. - W Bet ha-midraszu (Im Beth Hamidrasch), ok. 1925 r., akwaforta, 15 x 12 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/7%20%20Im%20Beth%20Hamedrasch%201925.jpg?itok=SQduu8_2)
![Zdj. nr 8: Modlitwa o północy, ok. 1925 r. Zdj. nr 8: Modlitwa o północy, ok. 1925 r. - Modlitwa o północy (Mitternachtsgebet), ok. 1925 r., akwaforta, 15 x 12 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/8%20Mitternachtsgebet%201925.jpg?itok=p32g0JFk)
![Zdj. nr 9: Modlitwa Jom Kipur, ok. 1925 r. Zdj. nr 9: Modlitwa Jom Kipur, ok. 1925 r. - Modlitwa Jom Kipur (Gebet zum Jom Kippur), ok. 1925 r., akwaforta, 10 x 14 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/9%20Gebet%20zum%20Jom%20Kippur%201925.jpg?itok=J78QKrib)
![Zdj. nr 10: Chasydzi, 1925 Zdj. nr 10: Chasydzi, 1925 - Taniec chasydów (Tanz der Hassidim), 1925, suchoryt, 25 x 17,5 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/10%20Tanz%20der%20Hassidim%201925.jpg?itok=vaync58I)
![Zdj. nr 11: Kozacki pogrom, ok. 1930 r. Zdj. nr 11: Kozacki pogrom, ok. 1930 r. - Kozacki pogrom (Pogrom durch die Kosaken), ok. 1930 r., akwaforta, 25 x 27 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/11%20Pogrom%20durch%20die%20Kosaken%201930bis32.jpg?itok=IB802o8v)
![Zdj. nr 12: Nosiwoda, 1925/26 Zdj. nr 12: Nosiwoda, 1925/26 - Nosiwoda (Wasserträger), 1925/26, ilustracja w tekście: Adam Olearius, Die erste russische Revolution (1656), [w:] „Der Querschnitt“, tom 7, Berlin 1927, zeszyt 3, s. 195.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/12%20Wassertr%C3%A4ger%201925%2026.jpg?itok=kCRCLrhN)
![Zdj. nr 13: Harmonista, 1925/26 Zdj. nr 13: Harmonista, 1925/26 - Harmonista (Harmonikaspieler), 1925/26, ilustracja w tekście: S. Dimitrijewski, Stalin – Aufstieg eines Mannes, [w:] „Der Querschnitt“, tom 11, Berlin 1931, zeszyt 6, s. 367.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/13%20Harmonikaspieler%201925%2026.jpg?itok=9UywNKs9)
![Zdj. nr 14: Skrzypek, 1926 Zdj. nr 14: Skrzypek, 1926 - Skrzypek (Geiger), 1926, ilustracja w tekście: Ramon Gomez de la Serna, Maria Wassiljewna. Russische Novelle, [w:] „Der Querschnitt“, tom 9, Berlin 1929, zeszyt 2, s. 95.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/14%20Geiger%201926.jpg?itok=sLkW51eZ)
![Zdj. nr 15: Ilustracje satyryczne, 1926 Zdj. nr 15: Ilustracje satyryczne, 1926 - Trzy ilustracje satyryczne, [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 55, nr 11, z 12.03.1926 r., s. 82.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/15%20Drei%20satirische%20Illu%201926.jpg?itok=_auBXgVT)
![Zdj. nr 16: Trzy karykatury, 1926 Zdj. nr 16: Trzy karykatury, 1926 - Trzy karykatury, [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 55, nr 21, z 28.05.1926 r., s. 158.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/16%20Drei%20Karikaturen%201926.jpg?itok=LtzCojRt)
![Zdj. nr 17: Wolna droga do „prawdy“!, 1926 Zdj. nr 17: Wolna droga do „prawdy“!, 1926 - Wolna droga do „prawdy“! (Der „Wahrheit“ freie Bahn!) [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 55, nr 26, z 02.07.1926 r., s. 195.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/17%20Der%20Wahrheit%20freie%20Bahn%201926.jpg?itok=MPgWiF1J)
![Zdj. nr 18: Wykupiony, 1926 Zdj. nr 18: Wykupiony, 1926 - Wykupiony (Vergriffen), [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 55, nr 35, z 03.09.1926 r., s. 267.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/18%20Vergriffen%201926.jpg?itok=nb5iKJLz)
![Zdj. nr 19: Trzy karykatury, 1926 Zdj. nr 19: Trzy karykatury, 1926 - Trzy karykatury, [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 55, nr 36, z 10.09.1926 r., s. 274.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/19%20Drei%20Karikaturen%201926.jpg?itok=nKqpwM-y)
![Zdj. nr 20: Zalążki narodu, 1926 Zdj. nr 20: Zalążki narodu, 1926 - Zalążki narodu (Knospen der Nation), [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 55, nr 47, z 26.11.1926 r., s. 367.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/20%20Knospen%20der%20Nation%201926.jpg?itok=SLrT7oCm)
![Zdj. nr 21: Gwiazdy filmowe, 1927 Zdj. nr 21: Gwiazdy filmowe, 1927 - Gwiazdy filmowe (Filmsterne), [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 56, nr 5, z 04.02.1927 r., s. 38.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/21%20Filmsterne%201927.jpg?itok=X-6iBtWu)
![Zdj. nr 22: Wysportowany przyjaciel domu, 1927 Zdj. nr 22: Wysportowany przyjaciel domu, 1927 - Wysportowany przyjaciel domu (Der sportliche Hausfreund), [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 56, nr 6, z 11.02.1927 r., s. 43.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/22%20Der%20sportliche%20Hausfreund%201927.jpg?itok=6p1nWl-N)
![Zdj. nr 23: Sztuka upiększania, 1927 Zdj. nr 23: Sztuka upiększania, 1927 - Sztuka upiększania (Schönheitspflege), [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 56, nr 11, z 18.03.1927 r., s. 83.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/23%20Sch%C3%B6nheitspflege%201927.jpg?itok=nxZXK3H-)
![Zdj. nr 24: Nudne czasy, 1927 Zdj. nr 24: Nudne czasy, 1927 - Nudne czasy (Langweilige Zeiten), [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 56, nr 14, z 08.04.1927 r., s. 107.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/24%20Langweilige%20Zeiten%201927.jpg?itok=okBVZLXP)
![Zdj. nr 25: Poranna zorza, 1927 Zdj. nr 25: Poranna zorza, 1927 - Poranna zorza (Morgenröte], [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 56, nr 17, z 29.04.1927 r., s. 126.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/25%20Morgenr%C3%B6te%201927.jpg?itok=H6CeGrnT)
![Abb. 26: Patriotismus, 1927 Abb. 26: Patriotismus, 1927 - Patriotismus. In: Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts, 56. Jahrgang, Nr. 18, 6.5.1927, Seite 134](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/26%20Patriotismus%201927.jpg?itok=k6cTXMYt)
![Zdj. nr 27: Letnia moda, 1927 Zdj. nr 27: Letnia moda, 1927 - Letnia moda (Sommermode), [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 56, nr 25, z 24.06.1927 r., s. 187.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/27%20Sommermode%201927.jpg?itok=efIDJS2q)
![Zdj. nr 28: Trudna sprawa, 1927 Zdj. nr 28: Trudna sprawa, 1927 - Trudna sprawa (Schwieriger Fall), [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 56, nr 30, z 29.07.1927 r., s. 230.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/28%20Schwieriger%20Fall%201927.jpg?itok=fr9Bx_ut)
![Zdj. nr 29: Antidotum na otyłość, 1927 Zdj. nr 29: Antidotum na otyłość, 1927 - Antidotum na otyłość (Mittel gegen Korpulenz), [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 56, nr 41, z 14.10.1927 r., s. 319.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/29%20Mittel%20gegen%20Korpulenz%201927.jpg?itok=fA6UNMh6)
![Zdj. nr 30: Dwie karykatury, 1927 Zdj. nr 30: Dwie karykatury, 1927 - Dwie karykatury, [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 56, nr 45, z 11.11.1927 r., s. 351.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/30%20Zwei%20Karikaturen%201927.jpg?itok=KXxblnaN)
![Zdj. nr 31: Bal ekspresjonistów, 1928 Zdj. nr 31: Bal ekspresjonistów, 1928 - Bal ekspresjonistów (Ball der Expressionisten), [w:] „Ulk. Wochenschrift des Berliner Tageblatts“, rocznik 57, nr 44, z 02.11.1928 r., s. 354.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/31%20Ball%20der%20Expressionisten%201928.jpg?itok=yhkauPiy)
![Zdj. nr 32: Entuzjasta sztuki, 1929 Zdj. nr 32: Entuzjasta sztuki, 1929 - Entuzjasta sztuki (Der Kunstenthusiast), [w:] „Jugend“, rocznik 34, Monachium 1929, nr 28, s. 450.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/32%20Der%20Kunstenthusiast%201929.jpg?itok=rOi4LbFm)
![Zdj. nr 33: Każdy choć raz w więzieniu, 1929 Zdj. nr 33: Każdy choć raz w więzieniu, 1929 - Każdy choć raz w więzieniu (Jeder einmal im Gefängnis), [w:] „Jugend“, rocznik 34, Monachium 1929, nr 37, s. 597.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/33%20Jeder%20einmal%20im%20Gef%C3%A4ngnis%201929.jpg?itok=j2rn3GpU)
![Zdj. nr 34: Strzępek rozmowy, 1931 Zdj. nr 34: Strzępek rozmowy, 1931 - Strzępek rozmowy (Gesprächsfetzen), [w:] „Jugend“, rocznik 36, Monachium 1931, nr 29, s. 457.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/34%20Gespr%C3%A4chsfetzen%201931.jpg?itok=_KuBN56T)
![Zdj. nr 35: Stali goście, 1931 Zdj. nr 35: Stali goście, 1931 - Stali goście (Der Stammtisch), ilustracja do tekstu: Jules Sauerwein, Verständnis für Deutschland, [w:] „Der Querschnitt“, tom 11, Berlin 1931, zeszyt 5, s. 291.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/35%20Der%20Stammtisch%201931.jpg?itok=Xunc9AcY)
![Zdj. nr 36: Matadorzy Reichstagu, 1931 Zdj. nr 36: Matadorzy Reichstagu, 1931 - Matadorzy Reichstagu (Matadore des Reichstags), ilustracja do tekstu: O.B. Server, Matadore des Reichstags VII, [w:] „Der Querschnitt“, tom 11, Berlin 1931, zeszyt 8, s. 555.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/36%20Matadore%20des%20Reichstags%201931.jpg?itok=PmLVUME-)
![Zdj. nr 37: Mężczyzna z papierosem, 1935 Zdj. nr 37: Mężczyzna z papierosem, 1935 - Mężczyzna z papierosem (Mann mit Zigarette), 1935, akwarela, 47 x 35 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/37%20Mann%20mit%20Zigarette%201935.jpg?itok=B_aRe8lV)
![Zdj. nr 38: Żydowscy mieszkańcy wioski, 1937 Zdj. nr 38: Żydowscy mieszkańcy wioski, 1937 - Żydowscy mieszkańcy wioski witają Mesjasza (Die jüdischen Dorfbewohner begrüßen den Messias), 1937, olej na kartonie malarskim, 59 x 69 cm, The Israel Museum, Jerozolima.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/38%20Die%20Dorfbewohner%20begr%C3%BC%C3%9Fen%201937.jpg?itok=-IbNcnyF)
![Zdj. nr 39: Przybycie Mesjasza, 1939 Zdj. nr 39: Przybycie Mesjasza, 1939 - Przybycie Mesjasza do wioski (Die Ankunft des Messias im Dorf), 1939, olej na płótnie, 60 x 75 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/39%20Die%20Ankunft%20des%20Messias%201939.jpg?itok=PU-s_1k7)
![Zdj. nr 40: Rodzina w drodze, 1939 Zdj. nr 40: Rodzina w drodze, 1939 - Rodzina z wozem w drodze (Familie mit Wagen auf der Wanderschaft), 1939, z serii „Exodus“, akwaforta, 10 x 12 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/40%20Familie%20mit%20Wagen%201939.jpg?itok=qvyBRYF8)
![Zdj. nr 41: Ucieczka, 1939 Zdj. nr 41: Ucieczka, 1939 - Ucieczka (Flucht), 1939, z serii „Exodus“, akwaforta, 9 x 12 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/41%20Flucht%201939.jpg?itok=o8x4_Nbr)
![Zdj. nr 42: Nosiwoda, 1942 Zdj. nr 42: Nosiwoda, 1942 - Nosiwoda ze Staszowa (Wasserträger aus Staszów), 1942, olej na płótnie, 50 x 40 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/42%20Wassertr%C3%A4ger%20aus%20Staszow%201942.jpg?itok=ENSbxVnR)
![Zdj. nr 43: Mesjasz, 1942 Zdj. nr 43: Mesjasz, 1942 - Mesjasz i anioły przybywają do wioski (Der Messias und die Engel erreichen das Dorf), 1942, olej na płótnie, 40 x 45 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/43%20Der%20Messias%20und%20die%20Engel%201942.jpg?itok=WjJ1tvGV)
![Zdj. nr 44: Podczas ucieczki, 1945 Zdj. nr 44: Podczas ucieczki, 1945 - Matka z dwójką dzieci podczas ucieczki (Eine Mutter mit ihren beiden Kindern auf der Flucht), 1945, olej na kartonie malarskim, 37 x 37 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/44%20Eine%20Mutter%20mit%20ihren%20beiden%201945.jpg?itok=ek84s5OM)
![Zdj. nr 45: Mężczyzna ze Staszowa, ok. 1946 r. Zdj. nr 45: Mężczyzna ze Staszowa, ok. 1946 r. - Mężczyzna ze Staszowa (Mann aus Staszów), ok. 1946, olej na płótnie, 50 x 45 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/45%20Mann%20aus%20Staszow%20um%201946.jpg?itok=-v6rs2mZ)
![Zdj. nr 46: Żyd z fajką Zdj. nr 46: Żyd z fajką - Portret Żyda z fajką (Porträt eines Juden mit Pfeife), niedatowany, olej na płótnie, 61 x 45,4 cm, The Israel Mueseum, Jerozolima.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/46%20%20Portr%C3%A4t%20eines%20Juden%20mit%20Pfeife%20um%201945.jpg?itok=jPGlkWtB)
![Zdj. nr 47: Mesjasz w sztetlu, 1946 Zdj. nr 47: Mesjasz w sztetlu, 1946 - Przybycie Mesjasza do sztetla (Die Ankunft des Messias im Stetl), 1946, olej na płótnie, 40 x 45 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/47%20Die%20Ankunft%20des%20Messias%20im%20Stetl%201946.jpg?itok=M6wSJVLv)
![Zdj. nr 48: Rabin, 1947 Zdj. nr 48: Rabin, 1947 - Rabin (Rabbi), 1947, olej na płótnie, 75 x 60 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/48%20Rabbi%201947.jpg?itok=UNBru3z3)
![Zdj. nr 49: Brak miejsca dla Żydów Zdj. nr 49: Brak miejsca dla Żydów - Brak miejsca na Ziemi dla żydów (In unserer Welt gibt es keinen Platz für die Juden), niedatowany, olej na płótnie, 33 x 40 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/49%20In%20unserer%20Welt%20gibt%20es%201947.jpg?itok=CsEx43G_)
![Zdj. nr 50: Autoprtret, 1946 Zdj. nr 50: Autoprtret, 1946 - Autoportret, 1946, olej na płótnie, 78 x 60 cm, Frans Hals Museum, Haarlem.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/50%20Selbstportr%C3%A4t%201946.jpg?itok=qR5GOMj6)
![Zdj. nr 51: Portret Roberta Girauda, 1946 Zdj. nr 51: Portret Roberta Girauda, 1946 - Portret Roberta Girauda (Bildnis Robert Giraud), 1946, olej na płótnie, 46 x 37 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/51%20Bildnis%20Robert%20Giraud%201946.jpg?itok=bR0jgaZc)
![Zdj. nr 52: Rzeźnik, 1947/48 Zdj. nr 52: Rzeźnik, 1947/48 - Rzeźnik (Le Boucher), 1947/48, akwarela, 54 x 41 cm, Centre national des arts plastiques, Paryż.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/52%20Der%20Metzger%201947.jpg?itok=ce5brLHH)
![Zdj. nr 53: Brazylijski chłopiec, 1947 Zdj. nr 53: Brazylijski chłopiec, 1947 - Brazylijski chłopiec z latawcem (Brasilianischer Junge mit Drachen), 1947, olej na płótnie, 46 x 25 cm, Mishkan Museum of Art, Ein Harod.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/53%20Brasilianischer%20Junge%20mit%20einem%20Drachen%201947.jpg?itok=YobVyW22)
![Zdj. nr 54: Festa de São João, 1952 Zdj. nr 54: Festa de São João, 1952 - Festa de São João in São Paulo, 1952, olej na płótnie, 117 x 80 cm, Centre national des arts plastiques, Paryż.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/54%20San%20Jean%20Festival%201952.jpg?itok=STLLwxai)
![Zdj. nr 55: W paryskiej pracowni, ok. 1952 r. Zdj. nr 55: W paryskiej pracowni, ok. 1952 r. - J.D. Kirszenbaum w swojej pracowni w Paryżu, ok. 1952 r., fotografia, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/55%20Kirzenbaum%20im%20Pariser%20Atelier%201952.jpg?itok=vtRM-z82)
![Zdj. nr 56: Ryba na abstrakcyjnym tle Zdj. nr 56: Ryba na abstrakcyjnym tle - Ryba na abstrakcyjnym tle (Fisch mit abstraktem Hintergrund), niedatowany, akwarela, 30 x 48 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/56%20Fisch%20mit%20abstraktem%20Hintergrund.jpg?itok=EXSUrFJP)
![Zdj. nr 57: Abstrakcja Zdj. nr 57: Abstrakcja - Abstrakcja (Abstrakt), niedatowany, gwasz, 17 x 22,5 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/57%20Abstrakt.jpg?itok=z9PpdIc4)
![Zdj. nr 58: Ryby, 1954 Zdj. nr 58: Ryby, 1954 - Ryby na płaskim tle (Fische auf flachem Hintergrund), 1954, olej na płótnie, 35 x 28 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/58%20Fische%20auf%20flachem%20Hintergrund%201954.jpg?itok=uSuUu23-)
![Zdj. nr 59: Prorok Eliasz, ok. 1954 r. Zdj. nr 59: Prorok Eliasz, ok. 1954 r. - Prorok Eliasz (Der Prophet Elijah), ok. 1954 r., akwarela, 75 x 95 cm, własność rodziny.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/assets/images/59%20Der%20Prophet%20Elijah%201954.jpg?itok=C3iu9urr)
![Wystawa J.D. Kirschenbauma. Obrazy. Akwarele. Rysunki, katalog „DER STURM“, Berlin, kwiecień 1927 r. PDF 1: Katalog „DER STURM“, 1927 - Wystawa J.D. Kirschenbauma. Obrazy. Akwarele. Rysunki, katalog „DER STURM“, Berlin, kwiecień 1927 r.](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/Seiten%20aus%20PDF%201%20Katalog%20Der%20Sturm%201927.jpg?itok=5r6O0sGO)
![Autoportret, ok. 1925, olej na płótnie, 55 x 37,5 cm Autoportret, ok. 1925, olej na płótnie, 55 x 37,5 cm](/sites/default/files/styles/width_100_tiles/public/Titelbild_5.jpg?itok=c_887rNP)
„To, na co pozwalano innym dzieciom, było zakazane dla mnie“, pisze Kirszenbaum w swoich wspomnieniach o latach dzieciństwa i młodości w Staszowie.[1] Jako najmłodsze dziecko rabina Natana Majera Kirszenbauma i jego żony Alty, z domu Ledermann, miał po ojcu objąć sukcesję i też zostać rabinem, dlatego nie wypadało, aby brał udział w zabawach z innymi dziećmi. W chederze, szkole elementarnej o charakterze religijnym, interesowały go fantastycznie upiększone opowieści Chumaszu, czyli pięcioksięgu Tory, a także ludowe legendy zawarte w średniowiecznej „Księdze Prawych“, znanej jako Sefer ha-Jaszar, natomiast Talmud i jego komentarze raczej go nudziły. Mały Jesekiel żył w świecie wyobraźni i odczuwał tęsknotę za pełnymi fantazji opowieściami. Mając dziesięć i trzynaście lat, stracił obu zmarłych w wyniku choroby starszych braci. W tym czasie jego rodzice stali się fanatycznie religijni, on natomiast, zamiast pochylać się nad zwojami Talmudu w Bet ha-midraszu, jak zwano domy modlitwy i nauki, wylegiwał w trawie, marząc i rozmyślając o rzeczach, które istniały tylko w jego podświadomości.
Z radością przyglądał się życiu prostych Żydów, wędrownym muzykom i ich papugom podczas żydowskich świąt, czy też nosiwodom i tragarzom w barwnych strojach. Swoje obserwacje z pasją przenosił na papier, sporządzając przede wszystkim portrety, co, ze względu na żydowski zakaz tworzenia obrazów istot żywych, było zabronione i za co był bity przez ojca. W czasie I wojny światowej w Staszowie widział ciągnących przez miasto Kozaków, pogrom ludności żydowskiej, oddziały austriackie i niemieckie, grabieże i zbrodnie carystów zabierających Żydów. W wieku szesnastu lub siedemnastu lat zaczął rozczytywać się w klasycznych tekstach twórców literatury jidysz, na przykład Icchoka Lejba Pereca, i w dziełach Spinozy, stając się krytykiem judaizmu, tak zwanym apikojresem. Włóczył się z przyjaciółmi i zadawał z dziewczynami, został członkiem lewicowo syjonistycznej organizacji młodzieżowej Ha-Szomer ha-Cair, a że znowu był bity przez rodziców, uciekł do rodziny w sąsiedniej wiosce.
Po powrocie do rodziców Kirszenbaum zaczął znowu dużo czytać i rysować. Jego portrety żydowskich ideologów - Teodora Herzla, Karola Marksa i Władimira Medema, wisiały w klubach w Staszowie i w okolicznych miejscowościach, a wizerunki żydowskich pisarzy, takich jak: Mendele Mojcher Sforim, Szolem Alejchem i Icchok Lejb Perec, w miejscowej bibliotece (zdj. nr 1).[2] Druga próba ucieczki z domu wiązała się z zamiarem podjęcia studiów plastycznych w Krakowie, jednak z powodu niedostatecznej edukacji szkolnej i braku pieniędzy spełzła na niczym. Po ponownym powrocie do domu stosunki z rodzicami uległy poprawie. W 1920 roku, gdy w czasie trwającej wojny polsko-sowieckiej miał być powołany do polskiej armii, rodzice sprzedali cały swój majątek, by umożliwić mu podróż do Będzina[3] i dalej do granicy pruskiego Górnego Śląska oraz ucieczkę do Niemiec.
Sposób, w jaki Kirszenbaum dotarł do Zagłębia Ruhry jest nieznany. Pewne jest jednak to, że podobnie jak przeszło pół miliona Polaków, którzy po ustanowieniu Cesarstwa Niemieckiego wyemigrowali w te okolice, zarabiał na życie, pracując jako górnik i od 1920 roku podnajmował lokum w Duisburgu, o czym świadczy pocztówka wysłana do rodziny.[4] Oprócz tego dawał lekcje języka hebrajskiego. Na pewno zajmował się także pracą artystyczną, gdyż zwrócił nią na siebie uwagę historyka sztuki i późniejszego dyrektora Muzeum Sztuki w Duisburgu (Duisburger Kunstmuseum), Augusta Hoffa (1892-1971), który namawiał go do podjęcia studiów artystycznych i najwidoczniej pośredniczył w uzyskaniu miejsca na weimarskiej uczelni Państwowy Bauhaus (Staatliches Bauhaus). Studia na tej uczelni Kirszenbaum rozpoczął w 1923 roku, kursem przygotowawczym u Johannesa Ittena. Przez kolejne trzy semestry uczęszczał na zajęcia pod kierunkiem Wassily'ego Kandinsky'ego i Paula Klee. Jak sam później pisał, Kandinsky i jego jasność myślenia miały na niego największy wpływ. Przede wszystkim to właśnie Kandinsky, wbrew swoim własnym zainteresowaniom artystycznym, przyczynił się do jego zwrotu od malarstwa formalistycznego do figuralnego.[5] Z Paulem Klee łączyły Kirszenbauma koleżeńskie stosunki. Klee miał na niego wpływ poprzez swój „świat wewnętrzny“ oraz różnorodność i nieskończoność wytworów swojej wyobraźni.[6] Na przełomie lat 1924-1925, gdy w wyniku presji politycznych doszło do zamknięcia Bauhausu i przeniesienia go do Dessau, Kandinsky widział w nim kandydata na docenta w nowej lokalizacji uczelni. Jego zamysł jednak nie doszedł do skutku z uwagi na sprzeciw jej dyrektora, Waltera Gropiusa.[7]
[1] Yechezkel Kirszenbaum, Childhood and Youth in Staszów, [w:] J.D. Kirszenbaum, 2013 (zob. Literatura przedmiotu), s. 129. [Polski cytat za: Yechezkel Kirszenbaum, Dzieciństwo i młodość w Staszowie. Rozdziały z życia żydowskiego artysty, przekład z języka angielskiego na język polski Leszek Szymański. Dostępny w Internecie: https://www.jewishgen.org/yizkor/staszow/stap021.html (dostęp: styczeń 2020), przyp. tłum.].
[2] Tamże, s. 155.
[3] Tamże, s. 167 i nast.
[4] J.D. Kirszenbaum, 2013 (zob. Literatura przedmiotu), s. 49.
[5] Tamże, s. 48.
[6] Tamże, s. 49.
[7] Linsler 2013 (zob. Literatura przedmiotu), s. 293. Linsler nawiązuje do następujących publikacji: Ernst Collin, J.D. Kirschenbaum, [w:] Katalog wystawy, Galerie Fritz Weber, Berlin 1931 (w zbiorach Archiwum Bauhausu, nr inw. 2239); Frédéric Hagen, J.D. Kirszenbaum, [w:] Katalog wystawy, Galerie Karl Flinker, Paryż 1961; Hanna Bartnicka-Górska, Jecheskiel Dawid Kirszenbaum, [w:] Słownik Artystów Polskich i obcych w Polsce działających. Malarze rzeźbiarze graficy, tom 3, Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, Warszawa 1979, s. 412. Ernst Collin (1886-1942, zamordowany w Auschwitz) - berliński introligator, pisarz, redaktor sztuki i antykwariusz; por.: https://www.stolpersteine-berlin.de/de/biografie/6661. Informacje o Frédéricu Hagenie (zob. poniżej).