Menu toggle
Porta Polonica
Navigation

Józef Szajna w Maczkowie

Józef Szajna, 1995

Mediathek Sorted

Mediateka
  • Zdj. nr 1: Józef Szajna, polski artysta i twórca teatralny - Był więziony w obozie koncentracyjnym Auschwitz i w Buchenwaldzie, a po wyzwoleniu w mieście Haren an der Ems, znanym w latach 1945-1948 jako Maczków.
  • Zdj. nr 2 a: Zdjęcie profilowe - Od najmłodszych lat.
  • Zdj. nr 2 b: W Dębkach nad Bałtykiem - Z prawej: J. Szajna.
  • Zdj. nr 2 c: Jako zwiadowca - Z prawej: J. Szajna.
  • Zdj. nr 3: Zdjęcia po internowaniu w obozie koncentracyjnym Auschwitz - Jako więzień nr 18729.
  • Zdj. nr 4: List z Oświęcimia - Jego ojcu i rodzeństwu.
  • Zdj. nr 5: List z Oświęcimia - Do ojca.
  • Zdj. nr 6: Legitymacja wydana przez Związek Polaków na miasto i okręg Lubeka - Osadzony w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie jako więzień nr 41408.
  • Zdj. nr 7: Wyglądanie przez okno - W Maczkowie (Haren) nad rzeką Ems.
  • Zdj. nr 8: Na tarasie z książką - Maczków (Haren) na Ems.
  • Zdj. nr 9: Nad rzeką Ems - W Maczkowie.
  • Zdj. nr 10: Skoki do rzeki - W Maczkowie (Haren) nad rzeką Ems.
  • Zdj. nr 11: Pozowanie przed Ems - W Maczkowie (Haren).
  • Zdj. nr 12: Zwycięska poza -
  • Zdj nr 13: Pozowanie przed Ems 2 - Most nad rzeką Ems w tle.
  • Zdj nr 14: Przed meczem piłki nożnej w Maczkowie - Czwarty od prawej w składzie.
  • Zdj nr 15: Zdjęcie grupowe na tle Maczkowa - J. Szajna w centrum; po lewej: Janusz Urban, po prawej: n.n.
  • Zdj. nr 16: Zdjęcie grupowe 2 - Józef Szajna jest czwarty od lewej.
  • Zdj. nr 17: Zdjęcie grupowe 3 w Maczkowie (Haren) - Pierwszy od lewej: Józef Szajna.
  • Zdj. nr 18: Zdjęcie grupowe 4 w mundurach - Maczków (Haren), po prawej stronie.
  • Zdj. nr 19: Otoczony przez kobiety i mężczyzn - Józefa Szajny w ośrodku w Maczkowie (Haren) nad rzeką Ems.
  • Zdj. nr 19 a: Portret Stefana Sękowskiego - Kolorowe ołówki na papierze, 38 x 27 cm, Maczków (Haren).
  • Zdj. nr  20: Próbki do badań - Józef Szajna (z lewej) i Waldemar Nowakowski w Krakowie jako studenci Akademii Sztuk Pięknych.
  • Zdj. nr 20 a: Zdjęcie portretowe - Zrobione w Krakowie.
  • Zdj. nr 20 b: Pogrzeb prof. Karola Frycza - Kraków. W centrum: J. Szajna. Z tyłu po prawej: arcybiskup krakowski Karol Wojtyła.
  • Zdj. nr 20 c: Zdjęcie portretowe 2 - Zdjęcie zrobione w Warszawie.
  • Zdj. nr 20 d: Zdjęcie portretowe 3 - Zdjęcie zrobione w jego 85. urodziny.
  • Zdl. nr 21: Rzeźba "Drabina do nieba" - Wystawa w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.
  • Józef Szajna - Hörspiel von "COSMO Radio po polsku" auf Deutsch - In Zusammenarbeit mit "COSMO Radio po polsku" präsentieren wir Hörspiele zu ausgewählten Themen unseres Portals.

    Józef Szajna - Hörspiel von "COSMO Radio po polsku" auf Deutsch

    In Zusammenarbeit mit "COSMO Radio po polsku" präsentieren wir Hörspiele zu ausgewählten Themen unseres Portals.
Zdj. nr 1: Józef Szajna, polski artysta i twórca teatralny - Był więziony w obozie koncentracyjnym Auschwitz i w Buchenwaldzie, a po wyzwoleniu w mieście Haren an der Ems, znanym w latach 1945-1948 jako Maczków.
Zdj. nr 1: Józef Szajna, polski artysta i twórca teatralny
Zdj. nr 1: Józef Szajna, polski artysta i twórca teatralny - Był więziony w obozie koncentracyjnym Auschwitz i w Buchenwaldzie, a po wyzwoleniu w mieście Haren an der Ems, znanym w latach 1945-1948 jako Maczków. © Erazm Ciołek/FOTONOVA
Zdj. nr 2 a: Zdjęcie profilowe - Od najmłodszych lat.
Zdj. nr 2 a: Zdjęcie profilowe
Zdj. nr 2 a: Zdjęcie profilowe - Od najmłodszych lat. © Archiwum Łukasza Szajny / FOTONOVA internet
Zdj. nr 2 b: W Dębkach nad Bałtykiem - Z prawej: J. Szajna.
Zdj. nr 2 b: W Dębkach nad Bałtykiem
Zdj. nr 2 b: W Dębkach nad Bałtykiem - Z prawej: J. Szajna. © Archiwum Łukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 2 c: Jako zwiadowca - Z prawej: J. Szajna.
Zdj. nr 2 c: Jako zwiadowca
Zdj. nr 2 c: Jako zwiadowca - Z prawej: J. Szajna. © Archiwum Łukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 1: Józef Szajna, polski artysta i twórca teatralny
Był więziony w obozie koncentracyjnym Auschwitz i w Buchenwaldzie, a po wyzwoleniu w mieście Haren an der Ems, znanym w latach 1945-1948 jako Maczków.
Zdj. nr 2 a: Zdjęcie profilowe
Od najmłodszych lat.
Zdj. nr 2 b: W Dębkach nad Bałtykiem
Z prawej: J. Szajna.
Zdj. nr 2 c: Jako zwiadowca
Z prawej: J. Szajna.
Zdj. nr 3: Zdjęcia po internowaniu w obozie koncentracyjnym Auschwitz - Jako więzień nr 18729.
Zdj. nr 3: Zdjęcia po internowaniu w obozie koncentracyjnym Auschwitz
Zdj. nr 3: Zdjęcia po internowaniu w obozie koncentracyjnym Auschwitz - Jako więzień nr 18729. © Archiwum Łukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 4: List z Oświęcimia - Jego ojcu i rodzeństwu.
Zdj. nr 4: List z Oświęcimia
Zdj. nr 4: List z Oświęcimia - Jego ojcu i rodzeństwu. © Archiwum Lukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 5: List z Oświęcimia - Do ojca.
Zdj. nr 5: List z Oświęcimia
Zdj. nr 5: List z Oświęcimia - Do ojca. © Archiwum Łukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 6: Legitymacja wydana przez Związek Polaków na miasto i okręg Lubeka - Osadzony w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie jako więzień nr 41408.
Zdj. nr 6: Legitymacja wydana przez Związek Polaków na miasto i okręg Lubeka
Zdj. nr 6: Legitymacja wydana przez Związek Polaków na miasto i okręg Lubeka - Osadzony w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie jako więzień nr 41408. © Archiwum Lukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 3: Zdjęcia po internowaniu w obozie koncentracyjnym Auschwitz
Jako więzień nr 18729.
Zdj. nr 4: List z Oświęcimia
Jego ojcu i rodzeństwu.
Zdj. nr 5: List z Oświęcimia
Do ojca.
Zdj. nr 6: Legitymacja wydana przez Związek Polaków na miasto i okręg Lubeka
Osadzony w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie jako więzień nr 41408.
Zdj. nr 7: Wyglądanie przez okno - W Maczkowie (Haren) nad rzeką Ems.
Zdj. nr 7: Wyglądanie przez okno
Zdj. nr 7: Wyglądanie przez okno - W Maczkowie (Haren) nad rzeką Ems. © Archiwum Łukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 8: Na tarasie z książką - Maczków (Haren) na Ems.
Zdj. nr 8: Na tarasie z książką
Zdj. nr 8: Na tarasie z książką - Maczków (Haren) na Ems. © Archiwum Lukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 9: Nad rzeką Ems - W Maczkowie.
Zdj. nr 9: Nad rzeką Ems
Zdj. nr 9: Nad rzeką Ems - W Maczkowie. © Archiwum Lukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 10: Skoki do rzeki - W Maczkowie (Haren) nad rzeką Ems.
Zdj. nr 10: Skoki do rzeki
Zdj. nr 10: Skoki do rzeki - W Maczkowie (Haren) nad rzeką Ems. © Archiwum Lukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 7: Wyglądanie przez okno
W Maczkowie (Haren) nad rzeką Ems.
Zdj. nr 8: Na tarasie z książką
Maczków (Haren) na Ems.
Zdj. nr 9: Nad rzeką Ems
W Maczkowie.
Zdj. nr 10: Skoki do rzeki
W Maczkowie (Haren) nad rzeką Ems.
Zdj. nr 11: Pozowanie przed Ems - W Maczkowie (Haren).
Zdj. nr 11: Pozowanie przed Ems
Zdj. nr 11: Pozowanie przed Ems - W Maczkowie (Haren). © Archiwum Łukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 12: Zwycięska poza - null
Zdj. nr 12: Zwycięska poza
Zdj. nr 12: Zwycięska poza - null © Archiwum Łukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj nr 13: Pozowanie przed Ems 2 - Most nad rzeką Ems w tle.
Zdj nr 13: Pozowanie przed Ems 2
Zdj nr 13: Pozowanie przed Ems 2 - Most nad rzeką Ems w tle. © Archiwum Lukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj nr 14: Przed meczem piłki nożnej w Maczkowie - Czwarty od prawej w składzie.
Zdj nr 14: Przed meczem piłki nożnej w Maczkowie
Zdj nr 14: Przed meczem piłki nożnej w Maczkowie - Czwarty od prawej w składzie. © Archiwum Lukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 11: Pozowanie przed Ems
W Maczkowie (Haren).
Zdj. nr 12: Zwycięska poza
Zdj. nr 12: Zwycięska poza
Zdj nr 13: Pozowanie przed Ems 2
Most nad rzeką Ems w tle.
Zdj nr 14: Przed meczem piłki nożnej w Maczkowie
Czwarty od prawej w składzie.
Zdj nr 15: Zdjęcie grupowe na tle Maczkowa - J. Szajna w centrum; po lewej: Janusz Urban, po prawej: n.n.
Zdj nr 15: Zdjęcie grupowe na tle Maczkowa
Zdj nr 15: Zdjęcie grupowe na tle Maczkowa - J. Szajna w centrum; po lewej: Janusz Urban, po prawej: n.n. © Archiwum Łukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 16: Zdjęcie grupowe 2 - Józef Szajna jest czwarty od lewej.
Zdj. nr 16: Zdjęcie grupowe 2
Zdj. nr 16: Zdjęcie grupowe 2 - Józef Szajna jest czwarty od lewej. © Archiwum Lukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 17: Zdjęcie grupowe 3 w Maczkowie (Haren) - Pierwszy od lewej: Józef Szajna.
Zdj. nr 17: Zdjęcie grupowe 3 w Maczkowie (Haren)
Zdj. nr 17: Zdjęcie grupowe 3 w Maczkowie (Haren) - Pierwszy od lewej: Józef Szajna. © Archiwum Lukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 18: Zdjęcie grupowe 4 w mundurach - Maczków (Haren), po prawej stronie.
Zdj. nr 18: Zdjęcie grupowe 4 w mundurach
Zdj. nr 18: Zdjęcie grupowe 4 w mundurach - Maczków (Haren), po prawej stronie. © Archiwum Lukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj nr 15: Zdjęcie grupowe na tle Maczkowa
J. Szajna w centrum; po lewej: Janusz Urban, po prawej: n.n.
Zdj. nr 16: Zdjęcie grupowe 2
Józef Szajna jest czwarty od lewej.
Zdj. nr 17: Zdjęcie grupowe 3 w Maczkowie (Haren)
Pierwszy od lewej: Józef Szajna.
Zdj. nr 18: Zdjęcie grupowe 4 w mundurach
Maczków (Haren), po prawej stronie.
Zdj. nr 19: Otoczony przez kobiety i mężczyzn - Józefa Szajny w ośrodku w Maczkowie (Haren) nad rzeką Ems.
Zdj. nr 19: Otoczony przez kobiety i mężczyzn
Zdj. nr 19: Otoczony przez kobiety i mężczyzn - Józefa Szajny w ośrodku w Maczkowie (Haren) nad rzeką Ems. © Archiwum Lukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 19 a: Portret Stefana Sękowskiego - Kolorowe ołówki na papierze, 38 x 27 cm, Maczków (Haren).
Zdj. nr 19 a: Portret Stefana Sękowskiego
Zdj. nr 19 a: Portret Stefana Sękowskiego - Kolorowe ołówki na papierze, 38 x 27 cm, Maczków (Haren). © Aleksandra Sękowska, Warszawa
Zdj. nr  20: Próbki do badań - Józef Szajna (z lewej) i Waldemar Nowakowski w Krakowie jako studenci Akademii Sztuk Pięknych.
Zdj. nr 20: Próbki do badań
Zdj. nr 20: Próbki do badań - Józef Szajna (z lewej) i Waldemar Nowakowski w Krakowie jako studenci Akademii Sztuk Pięknych. © Archiwum Lukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 20 a: Zdjęcie portretowe - Zrobione w Krakowie.
Zdj. nr 20 a: Zdjęcie portretowe
Zdj. nr 20 a: Zdjęcie portretowe - Zrobione w Krakowie. © Archiwum Lukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 19: Otoczony przez kobiety i mężczyzn
Józefa Szajny w ośrodku w Maczkowie (Haren) nad rzeką Ems.
Zdj. nr 19 a: Portret Stefana Sękowskiego
Kolorowe ołówki na papierze, 38 x 27 cm, Maczków (Haren).
Zdj. nr 20: Próbki do badań
Józef Szajna (z lewej) i Waldemar Nowakowski w Krakowie jako studenci Akademii Sztuk Pięknych.
Zdj. nr 20 a: Zdjęcie portretowe
Zrobione w Krakowie.
Zdj. nr 20 b: Pogrzeb prof. Karola Frycza - Kraków. W centrum: J. Szajna. Z tyłu po prawej: arcybiskup krakowski Karol Wojtyła.
Zdj. nr 20 b: Pogrzeb prof. Karola Frycza
Zdj. nr 20 b: Pogrzeb prof. Karola Frycza - Kraków. W centrum: J. Szajna. Z tyłu po prawej: arcybiskup krakowski Karol Wojtyła. © Archiwum Łukasza Szajny / FOTONOVA internet
Zdj. nr 20 c: Zdjęcie portretowe 2 - Zdjęcie zrobione w Warszawie.
Zdj. nr 20 c: Zdjęcie portretowe 2
Zdj. nr 20 c: Zdjęcie portretowe 2 - Zdjęcie zrobione w Warszawie. © Archiwum Łukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdj. nr 20 d: Zdjęcie portretowe 3 - Zdjęcie zrobione w jego 85. urodziny.
Zdj. nr 20 d: Zdjęcie portretowe 3
Zdj. nr 20 d: Zdjęcie portretowe 3 - Zdjęcie zrobione w jego 85. urodziny. © Archiwum Lukasza Szajny / FOTONOVA internet + 100%
Zdl. nr 21: Rzeźba "Drabina do nieba" - Wystawa w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.
Zdl. nr 21: Rzeźba "Drabina do nieba"
Zdl. nr 21: Rzeźba "Drabina do nieba" - Wystawa w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku. © Domena publiczna
Zdj. nr 20 b: Pogrzeb prof. Karola Frycza
Kraków. W centrum: J. Szajna. Z tyłu po prawej: arcybiskup krakowski Karol Wojtyła.
Zdj. nr 20 c: Zdjęcie portretowe 2
Zdjęcie zrobione w Warszawie.
Zdj. nr 20 d: Zdjęcie portretowe 3
Zdjęcie zrobione w jego 85. urodziny.
Zdl. nr 21: Rzeźba "Drabina do nieba"
Wystawa w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.
Józef Szajna - Hörspiel von "COSMO Radio po polsku" auf Deutsch - In Zusammenarbeit mit "COSMO Radio po polsku" präsentieren wir Hörspiele zu ausgewählten Themen unseres Portals.
Józef Szajna - Hörspiel von "COSMO Radio po polsku" auf Deutsch
Józef Szajna - Hörspiel von "COSMO Radio po polsku" auf Deutsch - In Zusammenarbeit mit "COSMO Radio po polsku" präsentieren wir Hörspiele zu ausgewählten Themen unseres Portals.
Józef Szajna - Hörspiel von "COSMO Radio po polsku" auf Deutsch
In Zusammenarbeit mit "COSMO Radio po polsku" präsentieren wir Hörspiele zu ausgewählten Themen unseres Portals.
Więcej
Józef Szajna, 1995
Józef Szajna, 1995

Skazany na życie. Józef Szajna w Maczkowie nad rzeką Ems, w latach 1945-1947

Józef Szajna urodził się 13 marca 1922 r. w Rzeszowie. W tym czasie, po stu dwudziestoletniej nieobecności na mapie Europy i restytucji państwa w wyniku traktatu wersalskiego, samodzielność państwowa Polski trwała od zaledwie czterech lat. W chwili, gdy nadciągające od strony Rzeszy Niemieckiej czarne chmury nazistowskiego reżimu urosły do największych rozmiarów, zapoczątkowując dnia 1 września 1939 r. napaść na Polskę i drugą wojnę światową, Szajna miał siedemnaście lat. „Trzeba wiedzieć“, pisał w 2015 roku jego syn Łukasz, „że tuż przed wojną w sierpniu 1939 r. uczestniczył w ogólnopolskich zawodach pływackich. Był młodzieżowym mistrzem Polski w skokach z trampoliny i wicemistrzem w pływaniu na długie dystanse. Wtedy ta konkurencja to było 400m. Miał młody i zdrowy organizm).“[1] Poza karierą sportową brał czynny udział w działalności patriotycznych organizacji polskich harcerzy. W połowie września 1939 r., gdy było już do przewidzenia, że mimo zaciętego oporu polskich jednostek, nie da się dłużej powstrzymać szybko posuwających się wojsk niemieckich oraz że wkroczenie Armii Czerwonej od wschodu przesądzi o klęsce Polski, Szajna został członkiem paramilitarnej organizacji harcerskiej „Szare szeregi“ i aktywnie uczestniczył w tworzeniu konspiracyjnego ruchu oporu oraz pod kryptonimem „Esjot 25“ brał udział w różnych akcjach sabotażowych.

Szajna, wiedząc o tym, że niebawem zostanie aresztowany, postanowił uciec na Węgry, aby stamtąd dołączyć do polskich oddziałów zbrojnych na emigracji. Kilka prób przedostania się przez „zieloną granicę“ zakończyło się jednak fiaskiem. Dnia 13 marca 1941 roku, w dniu swoich 19 urodzin, został internowany w Słowacji, na terenie utworzonego przez Niemcy na polskich terytoriach okupowanych tak zwanego Generalnego Gubernatorstwa, i przekazany Niemcom. Następnie został umieszczony między innymi w więzieniu Gestapo w Muszynie a po oznaczeniu go jako więźnia politycznego przetrzymywano go w nieludzkich warunkach w Tarnowie. Po niespełna czterech miesiącach waga jego ciała spadła z 78 kilogramów do 46. Dnia 25 lipca 1941 r. został przewieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz. Tam przeżył najokrutniejsze chwile swojego życia, o których później napisał: „Ważę teraz 43 kg, choruję na biegunkę i nazywam się: numer 18729“.[2]

Po nieudanej ucieczce został w roku 1943 w Auschwitz skazany na śmierć. Pierwszym etapem kary, najwyraźniej pomyślanej jako zastraszenie skazanego, było osadzenie go w tak zwanej „Stehzelle“ (cela stania), pomieszczeniu o rozmiarach 90 x 90 centymetrów, bez okien i bez miejsca do spania. Większość więźniów nie przeżyło tej tortury, więc nie musiała też stawać przed plutonem egzekucyjnym. Szajna spędził w niej dwa tygodnie i przeżył. Na krótko przed terminem egzekucji dowiedział się o odroczeniu kary śmierci. Zaraz po tym, fizycznie wycieńczony i otępiały psychicznie, był odsyłany do pracy w różnych przyobozowych komandach roboczych (Arbeitskommando). Stał się naocznym świadkiem chyba najbardziej barbarzyńskiej machiny śmierci w dziejach ludzkości a w obliczu codziennej konfrontacji ze śmiercią innych coraz bardziej cierpiał, coraz bardziej pogłębiał się jego kompleks ocalenia, który później często określał jako „skazanie na życie“.

[1] Łukasz Szajna, list z dnia 15 września 2015 r. skierowany do Porta Polonica

[2] Józef Szajna, Dno, [w:] Teatr, nr 4-6, Warszawa 1992 (pierwsza publikacja w formie rozmowy z K. Tarasiewicz [w:] Miesięcznik pracy twórczej „Radar“, 1970, nr 2-4). Wszystkie przytoczone cytaty pochodzą z publikacji z 1992 r.