Madame Szymanowska i Goethe – tląca się miłość?

Walenty Wańkowicz (1799-1842), Portret pianistki Marii Szymanowskiej, 1828, olej na płótnie, Biblioteka Polska w Paryżu
Walenty Wańkowicz (1799-1842): Porträt der Pianistin Maria Szymanowska, 1828. Öl auf Leinwand, Bibliothèque polonaise de Paris/Biblioteka Polska w Paryżu

Po wyjeździe z Marienbadu 7 września 1823 roku, Szymanowska wraz z rodzeństwem udała się przez Jenę do Drezna i Pillnitz [obecnie dzielnica Drezna – przyp. tłum.]. W Dreźnie, jak donosiła „Allgemeine musikalische Zeitung”, żądając zawyżonych cen, wystąpiła w Hôtel de Pologne – „Zagrała pierwszą część Koncertu H-moll Hummla, następnie Adagio i Finał z Koncertu A-moll tego samego mistrza, i na końcu Rondo C-dur Fielda. Posiada wspaniałe mocne uderzenie w klawisze swojego instrumentu, w połączeniu z delikatnością i sporą dozą ekspresji. I choć kompozycje Hummla grała w wolniejszym tempie, niż chciał tego kompozytor, to jednak jej interpretacja stała się przez to bardziej zrozumiała. Rondo Fielda zagrała z wielką wprawą, uwzględniając przy tym wszystkie wymagane właściwości utworów tego kompozytora”[44]. Sympatyczny Polak, który był właścicielem hotelu, bezpłatnie udostępnił pianistce oświetlenie sali – donosił „Kurjer Warszawski”[45]. Jej następny koncert odbył się w letniej rezydencji dworu saskiego w Pillnitz, w obecności króla oraz członków jego rodziny i świty. W tym samym, przytoczonym wyżej artykule „Kurjera Warszawskiego” podano, iż monarcha wyraził swoje ogromne zadowolenie z koncertu i obdarzył artystkę wielkimi pochwałami[46].

Z Drezna Szymanowska wyjechała do Berlina. W liście do siostry Teresy w Warszawie z 2 października, który napisała razem z siostrą Kazimierą, wspominała o licznych, odwiedzanych przez nie imprezach, informując, że w Berlinie co wieczór odbywają się bale, a nawet maskarady. Kazimiera informowała o tym, że obejrzały operę „Libussa” Conradina Kreutzera oraz o przygotowaniach do koncertu Szymanowskiej 10 października w Teatrze Królewskim [Königliches Schauspielhaus], które jego dyrektor generalny, Carl von Brühl, zamierza z całych sił wspierać. Szymanowska wspomniała także o swoich planach pójścia wraz z „Mendelssohnami” na koncert chóru Berliner Singakademie. Podczas jej koncertu, pod kierownictwem przyszłego królewskiego dyrektora muzycznego Carla Moesera, zagrała koncert fortepianowy Hummla oraz rondo Klengla, a także adagio skomponowane przez pianistę i kompozytora Friedricha Kalkbrennera, którego znała osobiście i który także gościł w domu Mendelssohna[47].

Prawdopodobnie już następnego dnia Szymanowska wyjechała do Lipska, gdzie koncertowała 13 i 20 października. Na pierwszy koncert, w którego programie znalazł się ponownie Koncert fortepianowy Hummla, przybyło ponad siedemset osób. Pisała o tym Kazimiera w liście do rodziców w Warszawie, dodając, że koncert stał się tematem w całym mieście. Co więcej, talent artystki pochwalił także pianista i kompozytor Friedrich Schneider, nadworny kapelmistrz w Dessau, który występował w Lipsku następnego dnia. Podczas drugiego występu, Szymanowska zagrała Koncert Klengla, VI Rondo Fielda, a także jeden z Septetów Hummla oraz jego nowe Rondo, o którego wykonanie prosił wydawca muzyczny C.F. Peters, z myślą o sprzedaży świeżo wydanych nut[48]. Występ skomentowało wydawane w Weimarze czasopismo „Journal für Literatur, Kunst, Luxus und Mode”, pisząc: „W dniu 13 października na koncercie abonamentowym w Lipsku wystąpiła pianistka Madame Szymanowska. Jest ona bez wątpienia najbardziej wszechstronną i utalentowaną pianistką naszych czasów. Wszyscy ci, którzy dzień wcześniej słyszeli ją na próbie, byli jej grą zachwyceni. […] (Tu oto, dla uzupełnienia, przytaczamy fragment listu z Lipska: »Mme S. jest pono polską hrabiną i ma też odwiedzić Weimar«)“[49].

 

[44] Nachrichten. Dresden, Monat July, August, September, [w:] „Allgemeine musikalische Zeitung”, nr 46, Leipzig, 12 listopada 1823 r., kolumna 759, [online:] https://www.digitale-sammlungen.de/de/view/bsb10527973?page=390,391

[45] Nowości Warszawskie, [w:] „Kurjer Warszawski”, nr 235, Warszawa, 3 października 1823 r., s. 1, kolumna 2, [online:] https://polona.pl/item/kurjer-warszawski-1823-nr-235-3-pazdziernika,OTc2ODc3NTQ/0/#info:metadata 

[46] Por. także D. Bischler, „Ein weiblicher Hummel mit der leichten polnischen Fazilität”..., s. 70.

[47] A.E. Kijas, Maria Szymanowska (1789-1831)..., s. 52 i nast.

[48] Tamże, s. 53 i nast.

[49]Miscellen, [w:] „Journal für Literatur, Kunst, Luxus und Mode”, nr 99, październik, Weimar 1823, s. 816, [online:] https://zs.thulb.uni-jena.de/rsc/viewer/jportal_derivate_00217576/JLM_1823_0884.tif?logicalDiv=jportal_jparticle_00091710. Wnikliwa recenzja koncertu ukazała się w tym samym czasopiśmie, nr 103, listopad, Weimar 1823, s. 847 i nast., [online:] https://zs.thulb.uni-jena.de/rsc/viewer/jportal_derivate_00217576/JLM_1823_0915.tif?logicalDiv=jportal_jparticle_00091712; nawiązanie do recenzji w: „Gazecie Warszawskiej”, nr 181, Warszawa 14.11.1823 r., s. 2476, [online:] https://polona.pl/item/gazeta-warszawska-1823-nr-181-dod-14-listopada,Mjg1MDUzMDQ/1/#info:metadata

Mediateka
  • Zdj. nr 1: Szymanowska, 1816

    Zofia Woyno (ok. 1810-1830), Portret pianistki Marii Szymanowskiej, miniatura, 1816, gwasz, ołówek na papierze, 14 x 10,4 cm, nr inw. Min.628 MNW, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Zdj. nr 2: Serenada dla Antoniego Radziwiłła, 1819

    Maria Szymanowska, Serenada na fortepian i wiolonczelę dedykowana Jego Wysokości księciu Antoniemu Radziwiłłowi, Breitkopf & Härtel, Lipsk 1819, Biblioteka Narodowa w Warszawie
  • Zdj. nr 3: Marienbad ok. 1815

    Pawilon krzyżowy w Marienbadzie, ok. 1815 r., frontyspis, [w:] Franz Satori, Oesterreichs Tibur, oder Natur- und Kunstgemählde aus dem oesterreichischen Kaiserthume, Wiedeń 1819, Österreichische Natio...
  • Zdj. nr 4: Marienbad ok. 1820

    Widok Marienbadu, ok. 1820 r., miedzioryt, 8 x 13 cm, arkusz tytułowy, [w:] Liste der angekommenen respectiven Brunnengäste zu Marienbad im Jahre 1823, Eger 1823
  • Zdj. nr 5: Marienbad ok. 1820

    Ludwig Ernst von Buquoy (1783-1834), Widok Marienbadu, ok. 1820 r., miedzioryt kolorowany, 28,5 x 44 cm
  • Zdj. nr 6: Goethe, 1823

    Orest Adamowicz Kiprenski (1782-1836), Portret Johanna Wolfganga von Goethego, Marienbad 1823, litografia, wykonana na podstawie rysunku ołówkiem
  • Zdj. nr 7: Goethe, 1823/1826

    Henri Grévedon (1776-1860), Portret Johanna Wolfganga von Goethego, Paryż 1826, litografia, wykonana na podstawie rysunku Oresta Adamowicza Kiprenskiego (1782-1836) w 1823 r., nr inw. his-Port-G-0077,...
  • Zdj. nr 8: Goethe, 1828

    Joseph Karl Stieler (1781-1858), Johann Wolfgang von Goethe, 1828, olej na płótnie, 78 x 63,8 cm, nr inw. WAF 1048, Bayerische Staatsgemäldesammlungen – Neue Pinakothek München
  • Zdj. nr 9: Dom Brösigków, ok. 1821

    Autor nieznany, Dom Brösigków (Pałac Klebelsberga) w Marienbadzie, ok. 1821 r., litografia kolorowana, 44,9 x 65,1 cm, Klassik Stiftung Weimar
  • Zdj. nr 10: Ulrike von Levetzow, ok. 1821

    Autor nieznany, Theodore Ulrike Sophie von Levetzow, ok. 1821 r., pastel, 43,4 x 33,5 cm, Klassik Stiftung Weimar
  • Zdj. nr 11: Szymanowska, 1825

    Aleksander Kokular, Portret Marii Szymanowskiej, 1825, olej na płótnie, nr inw. K.839, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie
  • PDF nr 1: Lista kuracjuszy w Marienbadzie, 1823

    Liste der angekommenen respectiven Brunnengäste zu Marienbad im Jahre 1823, Eger 1823 (bez strony tytułowej), Herzogin Anna Amalia Bibliothek Weimar
  • PDF nr 2: Kurjer Warszawski, 1822

    Nowości Warszawskie, [w:] „Kurjer Warszawski”, nr 77, 31 marca 1822 r., s. 1, Biblioteka Jagiellońska w Krakowie
  • PDF nr 3: Kurjer Warszawski, 1823

    Nowości Warszawskie, [w:] „Kurjer Warszawski”, nr 183, 3 sierpnia 1823 r., s. 1, kolumna 2, Biblioteka Jagiellońska w Krakowie
  • PDF nr 4: Allgemeine musikalische Zeitung, 1824

    Nachrichten. Leipzig, vom Michael 1823 bis zum März 1824, [w:] „Allgemeine musikalische Zeitung”, nr 13, 25 marca 1824 r., kolumna 204, Münchner Digitalisierungs-Zentrum
  • PDF nr 5: Journal für Literatur, Kunst, Luxus und Mode, 1823

    Madam Szymanowska – zu Weimar, [w:] „Journal für Literatur, Kunst, Luxus und Mode”, rocznik 38, nr 109, listopad 1823 r., s. 889–892, Klassik Stiftung Weimar
  • PDF nr 6: Kurjer Warszawski, 1824

    Nowości Warszawskie, [w:] „Kurjer Warszawski”, nr 14, 16 stycznia 1824 r., s. 1, kolumna 1 i nast., Biblioteka Jagiellońska w Krakowie