Madame Szymanowska i Goethe – tląca się miłość?

Po tym, kiedy od 1785 do1820 roku Goethe (zdj. nr 6-8) dwanaście razy był na kuracji w Karlsbadzie, raz w Karkonoszach i raz w Cieplicach (cz. Teplice)[21], trzy lata pod rząd spędzał miesiące letnie w Marienbadzie. Podczas pierwszego pobytu (od 29 lipca 1821 r.) zajął kwaterę w reprezentacyjnym „Brösigke’sches Haus”. Hotel dysponujący stu pokojami na trzech piętrach (zdj. nr 9) prowadziła Amalia von Levetzow wraz z rodzicami, małżonkami Brösigke. Goethe i von Levetzow spotkali się pierwszy raz w 1806 roku w Karlsbadzie i właśnie ta „obyta w świecie i miła” kobieta była między innymi inspiracją do napisania alegorycznego dramatu „Pandora” (1808). Po rozwodzie z pierwszym mężem i po stracie drugiego, który zginął w bitwie pod Waterloo, von Levetzow przeznaczyła resztę swojego majątku na stworzenie razem z rodzicami hotelu w Marienbadzie dla znakomitych gości, w którym też razem z rodziną mieszkała. Kiedy rodzinie zaczęło brakować kapitału, do akcji wkroczył wysokiej rangi austriacki urzędnik państwowy Franz von Klebelsberg zu Thumburg, który już niebawem stał się kochankiem Amalii, a później jej mężem. Von Klebelsberg został prawnym właścicielem hotelu i dał mu także nową nazwę – „Palais Klebelsberg” („Pałac Klebelsberga”)[22].

Goethe został od razu zaakceptowany przez rodzinę Brösigków. Jego żona, Christiane z domu Vulpius, zmarła w 1816 roku, z kolei wiosną 1821 roku sam ciężko zachorował i po krótkim czasie, w wieku 72 lat zaczął odczuwać głęboką sympatię do Ulrike (zdj. nr 10), najstarszej z trzech córek Amalii von Levetzow. Siedemnastolatka, która właśnie wróciła z dziewczęcego internatu w Strasburgu, początkowo widziała w tym jej dotąd nieznanym poecie i weimarskim ministrze jedynie przemiłego starszego pana, którego nieustająca sympatia jej po prostu pochlebiała. Lato 1822 roku Goethe spędził w kręgu rodziny Brösigków, co sprawiło, że zapałał jeszcze większym uczuciem do Ulrike von Levetzow. Towarzyszył jej podczas spacerów i wycieczek, tańczył z nią na balach i obsypywał ją prezentami. Ona zaś, jak czytamy u Gersdorf, „darzyła Goethego dziewczęcą sympatią, miłością osiemnastolatki okazywaną mężczyźnie, który rozpieszcza ją jak ojciec”[23].

W sierpniu 1823 roku – Goethe mieszkał wtedy w zajeździe Zur Goldenen Traube (Pod Złotym Gronem), podczas gdy jego Pan i Władca, wielki książę Saksonii–Weimaru–Eisenach Karol August, wraz ze świtą zatrzymał się w pałacu hrabiego Klebelsberga[24] – miłość Goethego do Ulrike przerodziła się w taką obsesję, że już tylko oświadczyny mogły być zbawienne. O rękę córki poprosił panią von Levetzow w imieniu Goethego sam wielki książę. Perspektywa tego nierównego związku wywołała spore poruszenie w kręgach wyższych sfer od Bawarii, przez Turyngię i Prusy, Marienbad, Karlsbad aż po Wiedeń, a szczególnie mocno zaniepokoiła syna Goethego Augusta i jego żonę Ottilie w Weimarze. Ulrike, która później i aż do starości zapewniała, że „to nie był żaden romans”, przekazała za pośrednictwem matki, że nie wyobraża sobie związku z mieszkającym w Weimarze wspólnie z synem i synową Goethem, a poza tym nie zniosłaby rozłąki ze swoją własną rodziną[25].

Goethe nie chciał pogodzić się z pokrzyżowaniem jego planu poślubienia Ulrike i łudził się jeszcze nadzieją na inny obrót sprawy, aczkolwiek jednocześnie spotykał się z kobietami, które w początkowej fazie jego sercowych rozterek wydawały mu się równie atrakcyjne, co pomocne. W tym czasie przybyła z Berlina do Marienbadu 23-letnia Lili Parthey, wnuczka berlińskiego pisarza i wydawcy Friedricha Nicolaia, uczennica Zeltera, zaznajomiona z rodziną Mendelssohnów oraz z księciem Radziwiłłem, który do lat 30-tych XIX w. tworzył muzykę do „Fausta”. Przybywszy na miejsce, Lili przekazała Goethemu pozdrowienia i buziaka od Zeltera i z miejsca się w nim zakochała, podczas gdy Goethe inicjatorce ich spotkania, księżnej Paulinie żagańskiej [niem. Pauline von Hohenzollern], wyznał, że ta nieomal miłosna schadzka mogła zakończyć się „bardzo źle i niebezpiecznie”[26]. Z kolei w wierszu zadedykowanym Marii Szymanowskiej skierował do pianistki słowa „Szczęście melodii i miłość mi dałaś”, które może już wtedy pozwoliły jej domyślić się, że Goethe darzył miłością jeszcze inną kobietę[27].