Strony Pełny tekst

Józef Piłsudski w niemieckich więzieniach

W Polsce Magdeburg znany jest przede wszystkim jako miejsce uwięzienia Józefa Piłsudskiego. Fakt przymusowego pobytu pod koniec I wojny światowej dowódcy Legionów i współtwórcy polskiej niepodległości w tamtejszej twierdzy jest często przypominany. Przetrzymywano go jednak nie tylko w tym mieście. Większość budowli, w których więziono Piłsudskiego już nie istnieje. Twierdze w Wesel czy Magdeburgu zostały rozebrane wiele lat temu. Zniszczeniu uległ także drewniany domek, zamieszkiwany przez Piłsudskiego w okresie „magdeburskim”. Przekazany do Polski w latach 30. XX w., został postawiony niedaleko Belwederu jako cenna pamiątka historyczna związana z biografią postaci otoczonej już za życia kultem. Etap więzienny w życiu przyszłego marszałka Polski trwał prawie półtora roku od 22 lipca 1917 do 8 listopada 1918 roku.

Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski podczas internowania w twierdzy magdeburskiej, 1918 r.

Domena publiczna

Dopiero po południu udało mu się zobaczyć Aleksandrę Szczerbińską i córką Wandą. Następnie wydarzenia potoczyły się bardzo szybko. 11 listopada J. Piłsudski przejął od Rady Regencyjnej władzę zwierzchnią nad wojskiem. Dzień później wydał oświadczenie informujące, że Rada zwróciła się do niego z prośbą o utworzenie rządu narodowego.

Van Gülpen zatrzymał się w Warszawie przez dwa dni. Mieszkał na prywatnej kwaterze. Przed powrotem do Berlina otrzymał od Piłsudskiego na pamiątkę podpisaną fotografię. Miał do dyspozycji osobny przedział zarezerwowany tylko “dla rządu“. Hr. Kessler został wkrótce niemieckim posłem w Polsce. Przebywał w Warszawie od 20 listopada do 15 grudnia 1918 r. (do jego zadań należało m.in. rozwiązanie problemów związanych z ewakuacją wojsk niemieckich).

Kilka miesięcy później, w marcu 1919 roku J. Piłsudski udzielił wywiad francuskiej gazecie „Le Petit Parisien“. Nie pozostawił wątpliwości, co sądzi o niemieckim dyplomacie i jego udziale w oswobodzeniu z więzienia. Dla Piłsudskiego – nie bez racji – był to zwyczajny fragment politycznej gry:

„Znałem go osobiście i miałem z nim do czynienia podczas wojny, gdy dowodziłem Legionami – mówił Piłsudski –. Wiedział, że rewolucja mnie uwolni. Chciał nadać sobie pozory zasługi, że mnie uwolnił, i wyobrażał sobie również niewątpliwie, że w ten sposób zaszkodzi mi w oczach Koalicji oraz że dwa lata więzienia niemieckiego pójdą w niepamięć“.

Krzysztof Ruchniewicz, czerwiec 2018 r.

Cytaty pochodzą:

P. van Gülpen, Moje Spotkanie z Piłsudskim, „Niepodległość”, t. 14 (lipiec–grudzień 1936), s. 441–447;

Wywiad z „Le Petit Parisien“ (16.03.1919), w: Józef Piłsudski, Pisma zbiorowe, t. 5, Warszawa 1937, s. 66;

Wacław Lipiński, Uwolnienie Józefa Piłsudskiego z Magdeburga według relacji hr. Harry Kesslera, „Niepodległość”, t. 18 (listopad–grudzień 1938), s. 462–469;

M. J. Wielopolska, Więzienne drogi Komendanta. Gdańsk-Szpandawa-Wesel-Magdeburg, Kraków 1939;

Aleksandra Piłsudska, Wspomnienia, Londyn 1960;

Wacław Jędrzejewicz, Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867–1935, t. 1: 1867–1920, Londyn 1977.

Wystawa:

W „Ravelin 2“ w Magdeburgu wystawa pokazuje historię twierdzy i garnizonu cytadeli. Na wystawie znajduje się również model domu, w którym przebywał J. Piłsudski.

Prezydent Republiki Federalnej Niemiec Frank-Walter Steinmeier 5. czerwca 2018 r. w Warszawie (po Niemiecku):

http://www.bundespraesident.de/SharedDocs/Reden/DE/Frank-Walter-Steinmeier/Reden/2018/06/180605-Polen-Warschau-Konferenz.html