Bolesław Zawalicz-Mowiński

II. Wojna
 

Z chwilą napaści Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 r. wziął czynny udział w wojnie obronnej. W trakcie działań wojennych został ranny i trafił do szpitala z którego zbiegł. Z początkiem listopada 1939 r. dotarł w okolice Warszawy, gdzie zgłosił się do konspiracyjnego mieszkania Jana Sokołowskiego (nazwisko konspiracyjne płk. Stefana Roweckiego ps. „Grot” późniejszego dowódcy Armii Krajowej). Od niego otrzymał dalsze instrukcje i rozkaz włączenia się do działalności konspiracyjnej. W ten sposób rozpoczął się kolejny etap działalności na terenie okupowanego kraju. W czasie konspiracji posługiwał się kilkoma pseudonimami: „Zawalicz”, „Gończ”, „Witold”, „Stef”, „Dyrektor”. Po zaprzysiężeniu tworzył struktury konspiracyjne na terenie warszawskiego okręgu ZWZ – w obwodzie Sanniki. Po reorganizacji struktur z ZWZ na Armię Krajową (AK) otrzymał przeniesienie do komendy obwodu AK Węgrów i Sokołów.

W lipcu 1944 r. znalazł się na terenie miasta Warszawy. Rozpoczął służbę konspiracyjną na stanowisku zastępcy dowódcy w tworzącym się Zgrupowaniu „Róg”, którym dowodził mjr Stanisław Błaszczak ps. „Róg”. W czasie walk powstańczych zyskał wielki szacunek nie tylko u swoich podwładnych i swojego bezpośredniego dowódcy ale przede wszystkim u dowódcy Grupy Północ – płk. Karola Ziemskiego ps. „Wachnowski”. Podczas niemieckiego ataku na Stare Miasto rtm. Zawalicz-Mowiński dowodził oddziałem Zgrupowania które zdobyło i utrzymało Katedrę pw. św. Jana. Oddział dowodzony przez Zawalicz-Mowińskiego zrealizował to zadanie pomimo wielkich strat a on sam został ranny. Po szybkiej rekonwalescencji powrócił do dalszej służby liniowej. Za wspomniane dokonania, odwagę oraz umiejętności dowodzenia dowództwo Powstania awansowało go na kolejny stopień oficerski majora oraz odznaczyło Krzyżem Virtuti Militari kl. V. Wraz ze Zgrupowaniem przedzierał się kanałami do Śródmieścia aby tam walczyć w części Powiśla. Jeszcze w Śródmieściu otrzymał przydział na stanowisko zastępcy dowódcy 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej 28 Dywizji Piechoty im. Stefana Okrzei Warszawskiego Korpusu AK. Stał się tym samym ponownie zastępcą mjr Błaszczaka ps. „Róg”. Dzień po kapitulacji Powstania Warszawskiego otrzymał od gen. brygady Antoniego Chruściela ps. „Monter” medal Krzyż Walecznych. W dniu 05 października 1944 r. wraz z dowódcami i grupą żołnierzy AK trafił do niewoli. Został wywieziony do obozu Bergen-Belsen a następnie Fallingbostel, Gross Born. Z chwilą ewakuacji obozu przez Sonderkommando trafił do obozu w Sandbostel. Wolność przyniosła mu armia brytyjska okupująca północno-zachodnią część Niemiec.