Jan Mikulicz-Radecki (1850-1905) – zapomniany geniusz chirurgii

Studenci medycyny i lekarze skojarzą nazwisko Jana Mikulicza-Radeckiego (niem. Johann von Mikulicz-Radecki) zapewne z metodą operacyjną lub z tzw. kleszczykami Mikulicza – narzędziem powszechnie stosowanym w chirurgii. Niewielu jednak będzie w stanie podać więcej informacji. Tymczasem w życiorysie profesora Jana Mikulicza-Radeckiego odzwierciedla się zawiła historia centralnej Europy drugiej połowy XIX wieku.

Jan Antoni Mikulicz-Radecki urodził się w 1850 roku w Czerniowcach na Bukowinie, leżącej wówczas na terenie Cesarstwa Austrii. Jego ojciec był Polakiem, pochodzącym ze staropolskiego rodu szlacheckiego, a matką pruska szlachcianka Emilia Freiin von Damnitz. Jan był ostatnim dzieckiem z pięciorga dzieci pary (jego ojciec miał jeszcze troje potomstwa z poprzedniego małżeństwa). „Był wątły, niskiego wzrostu, na pozór słabego zdrowia, małomówny, nie narzucał się otoczeniu“[1] - tak przyszłego chirurga charakteryzują biografowie. Kulturowy tygiel Bukowiny, zamieszkiwanej m.in. przez Polaków, Rosjan, Mołdawian, Żydów, Niemców i Rumunów, sprawił, że Mikulicz-Radecki już w dzieciństwie nauczył się kilku języków, w tym polskiego, niemieckiego, rosyjskiego i jidysz.

Gdy Jan Antoni kończy 8 lat, zostaje wraz z rodzeństwem i matką wysłany przez ojca do Pragi, by tam kształcić się w szkołach, których poziom jest nieporównywanie wyższy od placówek edukacyjnych w Czerniowcach. Trzy lata później rodzina powraca jednak na Bukowinę, by po roku, w 1863 r. ponownie wyruszyć w podróż, tym razem do Wiednia. W stolicy cesarstwa Jan Mikulicz-Radecki początkowo uczęszcza jako eksternista do Theresianum – ekskluzywnej szkoły założonej w 1746 roku przez cesarzową Marię Teresę, w której kształci się szlachecka młodzież przygotowywana do pełnienia państwowej służby administracyjnej[2]. Rok później przenosi się jednak do gimnazjum benedyktynów w Klagenfurcie, gdzie jego siostra Karoline otrzymała angaż śpiewaczki w teatrze. Jan, grający na organach podczas mszy kościelnych, myśli w tym czasie o wstąpieniu do zakonu. Przeciwko temu pomysłowi stanowczo oponuje jego ojciec, Andreas Mikulicz.