Chmielowski, Adam
Chmielowski, Adam (św. Brat Albert Chmielowski). W latach 1870-74 student Akademii Sztuk Pięknych w Monachium (Akademie der Bildenden Künste München). *20.8.1845 Igołomia, †25.12.1916 Kraków. W roku 1855 rozpoczął naukę w Szkole Kadetów w St. Petersburgu, którą od 1858 roku kontynuował w gimnazjum w Warszawie. W 1861 roku podjął studia w Instytucie Politechnicznym i Rolniczo-Leśnym w Nowej Aleksandrii (obecnie: Puławy), gdzie zaprzyjaźnił się z malarzem Maksymilianem Gierymskim (1846-1874). W 1863 roku uczestniczył w powstaniu styczniowym (Portret Cypriana Dylczyńskiego, zob. pod hasłem „Dylczyński, Cyprian“). W bitwie pod Grochowiskami został aresztowany przez Austriaków i wywieziony do Ołomuńca, skąd udało mu się jednak zbiec i przyłączyć do oddziału powstańczego pod dowództwem Zygmunta Chmieleńskiego. W bitwie pod Mełchowem stracił nogę. Interwencja rodziny uchroniła go wprawdzie przed zesłaniem do Rosji, ale musiał emigrować, dlatego udał się do Paryża. W 1865 roku wrócił do Warszawy, gdzie do roku 1866 kształcił się w Klasie Rysunkowej, prawdopodobnie pod kierunkiem Rafała Hadziewicza (1803-1883) oraz Ksawerego Jana Kaniewskiego (1809-1870). W 1866 roku rozpoczął studia inżynieryjne na Uniwersytecie w Gandawie, choć już rok później udał się do Paryża, gdzie w Quartier Latin dzielił pracownię z niemieckim malarzem. W 1869 roku przebywał w Krakowie. W roku 1870, uzyskawszy stypendium, wyjechał do Monachium. Dnia 4.5.1870 roku wstąpił do Klasy Malowania z Natury (Naturklasse) na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) w Monachium; studiował u Hermanna Anschütza (1802-1880) i Alexandra Strähubera (1814-1882). Był członkiem monachijskiego stowarzyszenia artystycznego Kunstverein. Z czasem stał się czołową osobowością artystyczną polskiej koloni artystycznej, tzw. „Polenkolonie“, skupionej wokół Józefa Brandta (1841-1915) i wraz z Maksymilianem Gierymskim (1846-1874) jak również z jego bratem Aleksandrem (1850-1901) prowadził wspólną pracownię. W 1874 roku wrócił do Polski, gdzie w latach 1875-1877 prowadzi wspólną pracownię z Stanisławem Witkiewiczem, Józefem Chełmońskim i Antonim Piotrowskim; razem tworzyli oni pierwszą grupę polskich naturalistów. W 1878 roku przebywał w Wenecji, a w 1879 roku przeniósł się do Lwowa (obecnie: Lviv). W roku 1880 został przyjęty do zakonu Jezuitów w Starej Wsi i rozpoczął działalność misjonarską na terenach Wołynia, Podola i Podlasia. W 1884 roku rząd rosyjski wydalił go z kraju; Chełmoński udał się do Krakowa. W 1887 roku wstąpił do zakonu Franciszkanów, wtedy to przybrał imię Brata Alberta. W roku 1888 założył zgromadzenie Braci Albertynów a w 1891 roku Sióstr Albertynek i odtąd poświęcał się działalności charytatywnej. W 1989 roku został kanonizowany przez papieża Jana Pawła II w Rzymie. – Podczas swego pobytu w Monachium Chełmoński pozostawał pod wpływem malarstwa okresu późnego romantyzmu i symbolizmu, w szczególności Anselma Feuerbacha i Arnolda Böcklina. W Starej Pinakotece (Alte Pinakothek) w Monachium studiował dzieła dawnych mistrzów, głównie Velazqueza. Po powrocie do Polski tworzył sceny z powstania styczniowego, wzorując się na twórczości Maksymiliana Gierymskiego, a po jego śmierci w Bad Reichenhall w 1874 roku, przy której był obecny, będąc już w Warszawie, wykonywał portrety w stylu Velazqueza. W następnym okresie jego twórczości przeważały symbolistyczne kompozycje, których tematami były śmierć, samotność i tragiczna miłość (zob. zdjęcie). Od 1880 roku tworzył symbolistyczne obrazy cmentarzy. W ostatnich latach swej twórczości wykonywał pejzaże, wzorując się na malarstwie plenerowym, a także obrazy świętych i sceny religijne. Jego prace znajdują się w Muzeach Narodowych w Krakowie i Warszawie oraz w zbiorach prywatnych i w klasztorach w Krakowie.
Wystawy indywidualne:
1938 Kraków, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych / Warszawa: 1939 Muzeum Narodowe; 1984/85 Muzeum Archidiecezji Warszawskiej / 1995/96 Kraków, Muzeum Archidiecezjalne.
Wystawy zbiorowe:
Od 1870 Kraków, Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych / 1880 Warszawa, Salon Krywult.
Literatura:
Władysław Kluz, Adam Chmielowski. Brat Albert, Kraków 1981; Münchner Maler im 19. Jahrhundert, Tom I, München 1982, s. 176 i nast.; Władysław Kluz, Dobry jak chleb. Brat Albert – Adam Chmielowski, Kraków 1983; Elżbieta Charazińska, Adam Chmielowski – błogosławiony brat Albert (1845-1916). Wystawa malarstwa i rysunku, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa 1984; Halina Stępień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914. Materiały źródłowe, Warszawa 1994, s. 10, 32 i nast.; Elżbieta Charazińska, Adam Chmielowski - św. Brat Albert (1845-1916), katalog wystawy, Muzeum Archidiecezjalne, Kraków 1995; Saur Allgemeines Künstlerlexikon, Tom XVIII, München/Leipzig 1998, s. 596; Halina Ste̜pień, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1856-1914, (Studia z historii sztuki / Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk, 50), Warszawa 2003; Egzotyczna Europa. Kraj urodzenia na płótnach polskich monachijczyków, katalog wstawy, Suwałki 2015.
Źródła online:
Baza danych immatrykulacyjnych, Akademie der Bildenden Künste München, Księga immatrykulacyjna nr 2, 02567 Adam Chmielowski. Dostęp w Internecie: http://matrikel.adbk.de/matrikel/mb_1841-1884/jahr_1870/matrikel-02567
Axel Feuß, Polnische Künstler in München 1828-1914, s. 3, zdj. nr 9, na portalu Porta Polonica. Dostęp w Internecie: http://porta-polonica.de/de/Atlas-der-Erinnerungsorte/polnische-kuenstler-muenchen-1828-1914
Irena Kossowska, Adam (Brat Albert) Chmielowski (2006), na portalu Culture.pl. Dostęp w Internecie: http://culture.pl/pl/tworca/adam-brat-albert-chmielowski
Marek Wójtowicz SJ, Św. Brat Albert Chmielowski - Dobry jak chleb, na portalu DEON.pl. Dostęp w Internecie: http://www.deon.pl/215/art,119,sw-brat-albert-chmielowski-dobry-jak-chleb.html
Liczne prace artysty na portalu artyzm.com. Dostęp w Internecie: http://artyzm.com/e_artysta.php?id=179&page=1
Liczne prace artysty w wirtualnej galerii „Pinakoteka Zaścianek“. Dostęp w Internecie: https://www.pinakoteka.zascianek.pl/Chmielowski/Index.htm
Axel Feuß, marzec 2017 r.
