Boznańska, Olga
Boznańska, Olga, polska malarka, członkini „szkoły monachijskiej“. W latach 1886-1888 uczęszczała w Monachium do prywatnej szkoły malarstwa Carla Kricheldorfa (1863-1934), od 1888 roku kontynuowała naukę u Wilhelma Dürra Młodszego (1857-1900). W latach 1889-1898 utrzymywała własną pracownię w Monachium. *15.4.1865 Kraków, †26.10.1940 Paryż. Była córką inżyniera kolejowego Adam Boznański herbu Nowina (1838-1906) i jego żony Eugenii z domu Monadan (1832-1892). Pierwsze lekcje rysunku pobierała u matki, następne u Józefa Wojciecha Siedleckiego (1841-1915) i Hipolita Lipińskiego (1846-1884) a w roku 1883 u Kazimierza Pochwalskiego (1855-1940). W latach 1884-1886 studiowała na Wyższych Kursach dla Kobiet im. Adriana Baranieckiegi (1828-1891) w Krakowie, u Siedleckiego i Antoniego Piotrowskiego (1853-1924), autora obrazów o tematyce rodzajowej i historycznej oraz portretów. W październiku 1886 roku przybyła do Monachium; pierwsze dwa lata studiowała w prywatnej szkole Carla Kricheldorfa, od 1888 roku u Wilhelma Dürra; od 1889 roku prowadziła własną pracownię. Utrzymywała kontakty z polskimi malarzami Józefem Brandtem (1841-1915), Alfredem Wieruszem-Kowalskim (1849-1915) i Wacławem Szymanowskim (1859-1930), przyjaźniła się z malarzami Paulem Nauenem (1859-1932) i Samuelem Hirszenbergiem (1865-1908). W latach 1888-1889 przebywała dłuższy czas w Krakowie, Berlinie i Wiedniu; w latach 1892, 1894 i 1897 we Francji. W 1895 roku objęła kierownictwo prywatnej Szkoły Malarstwa Theodora Hummla (1864-1939) w Monachium, natomiast propozycję Juliana Fałata (1853-1929) objęcia profesury na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych odrzuciła. Jesienią 1898 roku zamieszkała w Paryżu, gdzie przez krótki czas wykładała na Académie de la Grande Chaumière; od 1909 roku dawała lekcje we własnej pracowni. W 1898 roku została członkinią Towarzystwa Artystów Polskich Sztuka a w 1913 roku jego prezesem. W 1899 roku objęła funkcję prezesa krakowskiego Stowarzyszenia Artystek Polskich. Od 1904 roku była członkinią Société nationale des beaux-arts w Paryżu. W 1912 roku została odznaczona francuskim Orderem Legii Honorowej, a w roku 1938 Orderem Odrodzenia Polski. – Boznańska tworzyła głównie portrety, między innymi współczesnych malarzy i pisarzy, ale także na zlecenia napływające z całej Europy i Ameryki, poza tym autoportrety, martwe natury, przedstawienia wnętrz i pejzaże w technice olejnej na płótnie, a od 1893 roku prawie wyłącznie na tekturze. Podczas tworzenia reprezentatywnych kompozycji swoich portretów kierowała się pracami Diega Velázqueza, Wilhelma Leibla oraz malarzy z kręgu „szkoły monachijskiej“, nadając portretowanym postaciom rysy narracyjne i rodzajowe. Początkowo wykonywała swoje prace w odcieniach brązu, a od 1890 roku pod wpływem Jamesa Abbotta McNeill Whistlera preferowała głównie zimne szaro-srebrne kolory; bardziej intensywną kolorystykę stosowała pod wpływem Edouarda Maneta. Jej modele często pozowały na tle przedstawionej w rozproszonym świetle pracowni. Wąska skala kolorów podporządkowuje się ogólnej tonacji. W latach 30. odeszła od kolorystyki impresjonistycznej i przedstawiała swoje modele jakby zza zasłony kolorów. Jej prace znajdują się w Muzeach Narodowych we Wrocławiu, w Gdańsku, Kielcach, Krakowie, Poznaniu i w Warszawie oraz w wielu innych muzeach na terenie Polski a także w paryskich muzeach Musée National d'Art Moderne i Musée d‘Orsay i w Galleria Internazionale d'Arte Moderna Ca’ Pesaro w Wenecji.
Wystawy indywidualne:
Paryż: 1898, Galerie Georges Thomas; 1909, Le Petit Musée Beaudouin; 1945, 1990 Bibliothèque Polonaise à Paris / Kraków: 1945, 1946 Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych; 1960, 2014 Muzeum Narodowe w Krakowie / 2015 Muzeum Narodowe w Warszawie.
Wystawy zbiorowe:
Monachium: 1888-90, 1892-93, 1909, 1913 Glaspalast; 1894-96, 1898-1900 Münchner Secession / Berlin: 1891 Verein Berliner Künstler; 1893-94, 1897-1901 Wielka Berlińska Wystawa Sztuki; 1898 Verein der Künstlerinnen und Kunstfreundinnen zu Berlin; 1903, 1905, 1910 Berliner Secession / Wiedeń: 1894, 1899 Künstlerhaus; 1902, 1906, 1910 Wiener Secession; 1908 Towarzystwo Artystów Polskich „Sztuka“, Hagenbund / Paryż: 1896-97, 1899, 1901-08 Exposition nationale des beaux-arts der Société nationale des beaux-arts; 1900 Powszechna Wystawa Światowa / 1907 Pittsburgh, Carnegie International / 1910, 1914, 1938 Biennale, Wenecja.
Literatura:
Helena Blumówna, Olga Boznańska, 1865-1940. Materiały do monografii, Warszawa 1949; Olga Boznańska (1865-1940). Wystawa zbiorowa, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 1960; Helena Blum, Olga Boznańska, Warszawa 1974; Münchner Maler im 19. Jahrhundert, Tom I, München 1982, s. 121 i nast.; Saur Allgemeines Künstlerlexikon, Tom XIII, München/Leipzig 1996, s. 485 i nast.; Halina Ste̜pień, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1856-1914, (Studia z historii sztuki / Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk, 50), Warszawa 2003; Jednodniówka – Eintagszeitung, reedycja pod red. Zbigniewa Fałtynowicza i Elizy Ptaszyńskiej, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, Suwałki 2008, jednocześnie katalog wystawy „Signatur - anders geschrieben. Anwesenheit polnischer Künstler im Lichte von Archivalien“, Polnisches Kulturzentrum (Centrum Kultury Polskiej), München 2008; Ewa Bobrowska, Urszula Kozakowska-Zaucha, Olga Boznańska (1865-1940). Przewodnik, katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2014 (po polsku i angielsku); Renata Higersberger (red.), Olga Boznańska (1865-1940), katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2015 (po polsku i angielsku).
Źródła online:
Irena Kossowska, Olga Boznańska (2002), na portalu Culture.pl. Dostęp w Internecie: http://culture.pl/en/artist/olga-boznanska
Liczne prace artystki w wirtualnej galerii „Pinakoteka Zaścianek“. Dostęp w Internecie: https://www.pinakoteka.zascianek.pl/Boznanska/Index.htm
Liczne prace artystki na portalu The Athenaeum.org. Dostęp w Internecie:
http://www.the-athenaeum.org/art/list.php?m=a&s=tu&aid=6906
Axel Feuß, marzec 2017 r.
