Chełmoński, Józef
Chełmoński, Józef, polski malarz, członek „szkoły monachijskiej“. W latach 1871-1874 przebywał w Monachium a od 1872 roku był studentem tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych (Akademie der Bildenden Künste München). *7.11.1849 Boczki (obecnie: Boczki Chełmońskie), †6.4.1914 Kuklówka (obecnie: Kuklówka Zarzeczna). Pierwsze nauki rysunku pobierał u ojca, właściciela majątku i sołtysa w Boczkach, następnie w latach 1867-1871 kształcił się w warszawskiej Klasie Rysunkowej pod kierunkiem Wojciecha Gersona (1831-1901). W roku 1871 malarz Maksymilian Gierymski (1846-1874) umożliwił mu podróż do Monachium w celu podjęcia studiów. Dnia 23.1.1872 roku wstąpił do Klasy Malowania z Natury (Naturklasse) na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) w Monachium; studiował u Hermanna Anschütza (1802-1880) i Alexandra Strähubere (1814-1882). Jego pierwsze prace (między innymi „Sprawa przed wójtem, 1873“, p. zdjęcie powyżej) wzbudziły zainteresowanie krytyków sztuki i przyniosły mu sukces finansowy. W roku 1872 oraz 1874 podróżował do Polski; przebywał na Ukrainie i Podolu. W roku 1875 wrócił do Warszawy; wraz z Stanisławem Witkiewiczem, Adamem Chmielowskim i Antonim Piotrowskim stworzył pierwszą polską grupę naturalistów ze wspólną pracownią. Lata od 1875 do 1887 spędził w Paryżu; w 1876 roku zyskał uznanie jury obradującego w trakcie Salonu Wiosennego. W latach 1881-1892 pracował jako ilustrator w paryskim czasopiśmie Le Monde illustré. W roku 1887 wrócił do Warszawy. Od 1889 roku uprawiał rolę w swoim majątku w Kuklówce zajmując się jednocześnie do końca życia malarstwem plenerowym. W roku 1898 został mianowany prezesem krakowskiego Towarzystwa Artystów Polskich Sztuka. Uzyskał liczne wyróżnienia: 1889 Paryż, Grand Prix na Międzynarodowej Wystawie Sztuki; złoty medal: 1891 Berlin, 1892 Monachium oraz 1894 San Francisco. – W trakcie studiów w warszawskiej Klasie Rysunku tworzył realistyczne sceny z życia na wsi, które charakteryzowała sztywność postaci i sytuacji oraz skromna kolorystyka, w konsekwencji czego nie przyniosły mu one sukcesu na wystawach w warszawskiej Zachęcie. W Monachium pozostawał pod wpływem naturalizmu reprezentowanego przez artystów z kręgu polskiej kolonii, głównie Józefa Brandta (1841-1915) i Maksymiliana Gierymskiego; w tym czasie tworzył swobodnie malowane i pełne dramatyzmu sceny rodzajowe. Po powrocie do Warszawy, jego kompozycje spotykają się ze zdecydowanym odrzuceniem z powodu ich „zbyt prostackiego realizmu“. W Paryżu powstawały pełne rozmachu sceny wiejskie przedstawiające jarmarki i karczmy inspirowane wcześniejszymi pobytami na Mazowszu i Ukrainie. Popularnością wśród kolekcjonerów cieszyły się wielkich rozmiarów obrazy z końskimi zaprzęgami ukazanymi w galopie, nabywane również do angielskich i amerykańskich kolekcji. Uznanie międzynarodowej krytyki przyniosły mu pejzaże o cechach malarstwa plenerowego powstałe w późnej fazie jego twórczości w Kuklówce, między innymi liczne krajobrazy zimowe. Jego prace znajdują się w Muzeach Narodowych w Gdańsku, Krakowie, Poznaniu, Szczecinie, Wrocławiu i Warszawie oraz w licznych innych polskich muzeach.
