Strony Pełny tekst

Waplewscy patrioci. Stanisław Sierakowski i jego żona, Helena

Stanisław Sierakowski to postać zasłużona, barwna, a dziś niesłusznie zapomniana. Był potomkiem znanego rodu szlacheckiego, pierwszym prezesem Związku Polaków w Niemczech (dalej ZPwN), posłem do pruskiego landtagu. Po wybuchu drugiej wojny światowej wraz z żoną Heleną, również wybitną osobowością, został zamordowany przez Niemców. Od kilku lat podejmowane są starania, by przypomnieć nie tylko ich, ale i całą rodzinę. Wyremontowano siedzibę rodową pomorskiej linii Sierakowskich w Waplewie Wielkim (niem. Gross Waplitz) w powiecie sztumskim. Znajduje się w niej obecnie Muzeum Tradycji Szlacheckiej, oddział Muzeum Narodowego w Gdańsku. Zorganizowano także naukową konferencję poświęconą rodzinie. W 2012 r. radni Malborka, na wniosek miejscowego oddziału Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego nazwali jedną z ulic imionami Stanisława i Heleny Sierakowskich.

Helena i Stanisław Sierakowscy, zdjęcie ślubne, 1910 r.

Ze zbioru Muzeum Tradycji Szlacheckiej w Waplewie Wielkim, oddział Muzeum Narodowego w Gdańsku

W drugiej połowie lat 20. majątek w Waplewie Wielkim zaczął podupadać (jedną z przyczyn było złe administrowanie). Sierakowski był zmuszony do zaciągania kolejnych kredytów, których jednak nie był w stanie spłacić. W 1932 roku berliński Zentral-Boden-Kreditbank zażądał od niego natychmiastowej spłaty długu w wysokości prawie miliona marek. Przed licytacją majątek Sierakowskiego uratowały władze polskie, które pożyczyły mu pieniądze. Był to jednak początek końca. Niemcy wprowadzili komisaryczny zarząd. Sierakowski mógł zatrzymać jedynie część posiadłości, którą oddał dzierżawę. Sam osiadł w majątku po polskiej stronie, w Osieku koło Brodnicy.

Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Pomorza Gdańskiego przez Niemcy Sierakowski z rodziną musiał opuścić Osiek i przeniósł się do córki, Teresy i jej męża, Tadeusza Gniazdowskiego. 20 października gestapo aresztowało S. Sierakowskiego i osadziło go więzieniu w Rypinie. Wkrótce podobny los spotkał jego żonę oraz zięcia z córką. Na przełomie października i listopada 1939 r. wszyscy zostali rozstrzelani. Miejsce pochówku nie jest znane. Epitafium małżeństwa Sierakowskich znajduje się w kościele w Osieku i kościele w Waplewie, dawnej kaplicy rodowej. Cały majątek Sierakowskich przeszedł na własność Rzeszy, zbiory sztuki, w tym cała kolekcja malarstwa europejskiego oraz księgozbiór, uległy rozproszeniu.

Jan Baczewski, bliski współpracownik i przyjaciel S. Sierakowskiego, tak wspominał go po latach:

(…) Cieszył się wśród Polaków powszechnych szacunkiem i poważaniem. Znał wszystkie bolączki środowisk polskich, był wyrozumiały, sprawiedliwy, ale jeżeli zaszła potrzeba to i stanowczy.

Krzysztof Ruchniewicz, luty 2017 r.

Literatura (wybór)

Polen und Deutsche zwischen den Kriegen. Minderheitenstatus und „Volkstumskampf“ im Grenzgebiet. Amtliche Berichterstattung aus beiden Ländern 1920-1939, hrsg. im Auftrag des Instituts für Zeitgeschichte und der Generaldirektion der Polnischen Staatsarchive von Rudolf Jaworski und Marian Wojciechowski, 1. Halbband, München 1997

Należy postępować, jak należy. Z Izabellą Sierakowską-Tomaszewską rozmawiała Magdalena Grzebałkowska, „Gazeta Wyborcza“, 18.02.2008 (http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/1,96856,4924397.html, ostatni dostęp: 27.11.2016)

Ród Sierakowskich na ziemi malborskiej, pod red. Janusza Hochleitnera i Piotr Szwedowskiego, Malbork b.d.; Tadeusz Oracki, Sierakowski Stanisław, PSB, t. XXXVII, z. 2/153, s. 303-305 (http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/stanislaw-sierakowski, ostatni dostęp 27.11.2016)