Spuścizna Aurelego Topolnickiego z obozu dla dipisów Wildflecken (Durzyn) z lat 1945–1951

W dniu 19 października 1934 r. poślubił o siedem lat młodszą Irmę Saling[10]. Jej imię i nazwisko każą wnosić, że co najmniej ze strony ojca pochodziła z rodziny niemieckiej (niemieckojęzycznej). Przypuszczenie to nie pozbawione jest podstaw, jako że pod rządami austriackimi faktycznie miało miejsce osadnictwo Niemców w Bolechowie i okolicach, ponadto Irma Saling ochrzczona została w dniu urodzenia 20 kwietnia 1915 r. w Plesná (niem. Fleißen), zamieszkałym głównie przez Niemców mieście w okręgu Cheb (niem. Eger) w Kraju Sudeckim, obszarze od 1918 r. do konferencji monachijskiej z 29 września 1938 r. należącym do Czechosłowacji. Natomiast matka Irmy, Tekla Łatyk, była polskiego pochodzenia[11]. W dniu 26 sierpnia 1935 r. Aureli Topolnicki złożył przysięgę służbową i z dniem 1 września tego roku stał się tymczasowym nauczycielem w trzyklasowej publicznej szkole powszechnej w Rakowie w powiecie dolińskim [12]. W grudniu 1937 r. złożył egzamin praktyczny na nauczyciela szkół powszechnych z ogólną oceną dobrą, uzyskując tym samym kwalifikacje zawodowe do pracy w publicznych szkołach powszechnych[13]. Następnie Topolnicki złożył wniosek o przeniesienie i z dniem 12 sierpnia 1938 r. podjął pracę w szkole powszechnej dla chłopców w Bolechowie[14].

Nieco wcześniej, 20 maja 1938 r., urodził się Otto[15], jedyne dziecko rodziny Topolnickich. Wybuch wojny Aureli, Irma i Otto przeżyli w Bolechowie. Po upadku państwa polskiego i na skutek tajnego protokołu do niemiecko-sowieckiego paktu o nieagresji (tzw. paktu Ribbentrop-Mołotow) ziemie polskie na wschód od Narwi, Wisły i Sanu przypadły Związkowi Sowieckiemu. 22 czerwca 1941 r. Wehrmacht zaatakował Związek Sowiecki („Operacja Barbarossa”) włączając wspomniane ziemie do Generalnego Gubernatorstwa jako dystrykt Galicja. Topolnicki zarówno po wkroczeniu Armii Czerwonej, jak i później – Wehrmachtu, pracował nieprzerwanie w szkole powszechnej w Bolechowie[16]. Około trzech miesięcy po agresji niemieckiej na ZSRR, 30 września 1941 r., starosta powiatowy z Kałuszu mianował go na kierownika szkoły powszechnej w Bolechowie. Z pewnością pomogły mu znajomość niemieckiego, a może też niemieckie pochodzenie żony[17]. Według informacji rodzinnych Topolniccy opuścili Bolechów latem lub jesienią 1943 r. udając się do Dolnej Austrii, potem do południowych Moraw. Przyczyną ucieczki był strach Topolnickiego przed zbliżającą się Armią Czerwoną[18]. Z zachowanych dokumentów trudno zrekonstruować spójny obraz ucieczki, zarówno odnośnie do jej chronologii, motywów, jak i tego, czy wszyscy członkowie rodziny wspólnie i w tym samym kierunku opuścili Bolechów. Wedle rękopiśmiennej notatki wyjazd z Krakowa miał miejsce 17 września 1943 r., a przybycie do dolnoaustriackiego Retz – trzy dni później. W południowomorawskim Lundenburg, około 100 km na wschód od Retz, Topolnicki znalazł się dopiero we wrześniu 1944 r.[19] Natomiast w dowodzie osobistym, jaki wystawiono mu w grudniu 1945 r. w Wildflecken-Durzynie, odnotowano, że 16 lipca 1943 r. deportowany został do Lundenburga w Niemczech („civilian deported to Germany“)[20]. Z kolei w dowodzie osobistym Irmy Topolnickiej, sygnowanym również przez administrację miejską Wildflecken-Durzyna, data deportacji do Lundenburga określona została na 15 sierpnia 1944 r.[21] Formularze tych dowodów osobistych przewidywały pięć potencjalnych okoliczności pobytu w Niemczech: 1. Więzień polityczny; 2. Więzień; 3. Więzień obozu koncentracyjnego; 4. Jeniec wojenny i 5. Osoba cywilna deportowana do Niemiec, z czym m.in. wiązała się praca przymusowa. Nie były to kwestie bez znaczenia, wszak zależał od nich status dipisa, a tym samym możliwość pobytu w obozie dla dipisów, jak i późniejsze widoki na emigrację, np. do Stanów Zjednoczonych. Informacje zachowane w przekazie rodzinnym, jak też fakt, że Aureli Topolnicki jeszcze we wrześniu 1941 r. mianowany został kierownikiem szkoły przez niemieckie władze okupacyjne, każą wykluczyć deportację na roboty przymusowe (obojętnie czy w 1943 r. czy w 1944 r.). Ponadto zaświadczenie o otrzymanych zaliczkach na poczet wynagrodzenia od firmy „Alois Gasser Kom. Ges. Eisengroßhandlung und Schlosserwarenwerkzeug“ z Retz/Niederdonau z września i października 1944 r. potwierdzają, że Topolnicki faktycznie przebywał w Retz i był tam zatrudniony za wynagrodzeniem, a nie[22], jak zapisano we wspomnianym dowodzie osobistym, już w 1943 r. wyjechał do Lundenburga czy wręcz został tam deportowany. Co więcej, we wrześniu 1944 r. w Wiedniu Topolnicki zlecił tłumaczenie na język niemiecki swojego dyplomu nauczyciela szkoły powszechnej, nominacji na nauczyciela oraz świadectwa zdolności do wykonywania zawodu[23], co nie wskazuje, ażeby podczas swego pobytu w Dolnej Austrii doznawał jakichś ograniczeń swobody. Przeciwnie, wyraźnie miał nadzieję na zatrudnienie w wyuczonym zawodzie. 4 kwietnia 1945 r. Topolnicki – zapewne z żoną i synem – udał się do Plesnej w Kraju Sudeckim, gdzie jego żona, jak już wspomniano, w 1915 r. została ochrzczona i prawdopodobnie miała krewnych. Rodzina pozostała tam do końca lipca 1945 r., gdy „dzikie” wysiedlenia Niemców Sudeckich były w pełnym toku[24].