Polskie ofiary muru berlińskiego: Franciszek Piesik i Czesław Kukuczka

Mur berliński dzielił miasto przez 28 lat i był najbardziej wymownym symbolem zimnej wojny. Wzniesiono go 13 sierpnia 1961 roku, jego upadek nastąpił 9 listopada 1989 roku. Historia powstania muru berlińskiego związana jest nierozerwalnie z podziałem Niemiec po drugiej wojnie światowej na cztery strefy okupacyjne: sowiecką, amerykańską, francuską i brytyjską. Berlin, zgodnie z ustaleniami aliantów, stał się miastem o szczególnym statusie i podzielony został na cztery sektory. Zachodnie dzielnice metropolii znalazły się pod administracją Francji, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, podczas gdy wschodnie przypadły Związkowi Radzieckiemu.

Pierwsze ograniczenia w podróżowaniu między strefami podzielonego państwa wprowadzono tuż po zakończeniu wojny. Z czasem stały się one coraz bardziej rygorystyczne. Wprowadzono m.in. konieczność posiadania tzw. paszportu międzystrefowego (niem. Interzonenpass), a na granicy wewnątrzniemieckiej pojawiły się zasieki, urządzenia alarmowe i obiekty kontroli granicznej. Do zaostrzenia przepisów wyjazdowych przyczyniały się rosnące napięcia między Związkiem Radzieckim a zachodnimi mocarstwami. Największą jednak bolączką władz Niemieckiej Republiki Demokratycznej była stale rosnąca emigracja obywateli na Zachód. Szacuje się, że od momentu powstania NRD w 1949 roku do wybudowania muru berlińskiego, kraj opuściło około 3,8 mln osób. Wielu dokonało tego właśnie przez Berlin, gdzie granica przez długi czas pozostawała otwarta, a przepływ osób między wschodnią i zachodnią częścią miasta najtrudniej było kontrolować.

Chcąc przerwać exodus często młodych i dobrze wykształconych obywateli, władze NRD podjęły decyzję o budowie muru, oddzielającego sowiecką strefę Berlina od pozostałych. Plany te były utrzymywane w tajemnicy, a rozmach i drastyczność podjętych środków zaskoczyły aliantów. W nocy z 12 na 13 sierpnia 1961 roku zablokowano ulice i tory kolejowe prowadzące do zachodnich dzielnic Berlina. W następnych tygodniach prowizoryczne zasieki zastąpił mur o łącznej długości 156 kilometrów. Ostateczny podział miasta stał się faktem.

Mur berliński, choć poważnie ograniczył, to jednak nie powstrzymał całkowicie obywateli NRD i innych komunistycznych krajów przed podejmowaniem prób ucieczki na Zachód. Szacuje się, że w latach 1961-1989 udało się to 5 075 osobom. Nie wszyscy mieli jednak tyle szczęścia. Dla co najmniej 139 osób próba ucieczki zakończyła się śmiercią. Wśród ofiar muru berlińskiego jest też dwóch Polaków.

Nocą, 15 października 1967 roku, niespełna 25-letni kapitan żeglugi śródlądowej Franciszek Piesik przekracza łodzią granicę na Odrze między Polską Rzeczpospolitą Ludową a Niemiecką Republiką Demokratyczną. Mimo podjęcia natychmiastowego pościgu, funkcjonariuszom straży granicznej nie udaje się go złapać. Piesik dociera do granic Berlina.