Mariaże między polskimi i niemieckimi rodami dynastycznymi. Piastowie: Bolesław I Chrobry - rok 984

Do dziś nie jest jasne, czy zjazd gnieźnieński jest dowodem królewskiej koronacji czy tylko „przypieczętowania szczególnie przyjacielskiego przymierza”. Niemieccy i polscy historycy mają na ten temat podzielone zdania, ponieważ relacja Galla Anonima nie zawiera opisów rytuałów kościelnych towarzyszących koronacji. Niemniej jednak, według Eduarda Mühlego Bolesław został „de facto wyniesiony przez Ottona w Gnieźnie na władcę równego królowi, stojącego ponad książętami cesarstwa” i to bez „formalnej koronacji na króla”[8]. W świetle wydarzeń opisanych w kronikach historyk i mediewista Johannes Fried (ur. 1942) dokonał analizy miniatury dedykacyjnej z Ewangeliarza Ottona III ze zbiorów skarbca katedry w Akwizgranie (zdjęcie tytułowe) powstałej około 1000 roku, stwierdzając, że jest ona świadectwem tego, iż koronacja królewska się odbyła. Miniatura przedstawia cesarza na tronie, po którego bokach stoją dwie postaci mężczyzn z chorągwiami w rękach i koroną na głowach, które reprezentują „typ króla wyniesionego na tron przez cesarza”. Ci dwaj mężczyźni to zdaniem Frieda Bolesław Chrobry, pierwszy król Polski i Stefan, pierwszy król Węgier, ponieważ „Otton III za swojego życia wyniósł na królów tylko Stefana Węgierskiego i Bolesława Chrobrego”[9]. Z kolei warszawski mediewista Roman Michałowski (ur. 1949) wprawdzie docenia podstawowe wyniki analizy Frieda odnośnie wspomnianej miniatury dedykacyjnej, stwierdza jednak, że absolutnie nie rozwiewają one jego wątpliwości co do braku rytuału kościelnego poświęcenia króla poprzez jego namaszczenie podczas uroczystości koronacyjnej[10]. Michałowski zakłada, że domniemana koronacja Bolesława wynika z błędnego zapisu w kronice Galla Anonima. Uważa także, iż niewątpliwe nadanie Bolesławowi tytułu „frater et cooperator” cesarza służyć miało przyspieszeniu wspólnej misji chrystianizacji Polski[11].

Bolesław wraz z licznym orszakiem wojskowym towarzyszy cesarzowi również w drodze powrotnej z pielgrzymki. Najpierw przybywają do Magdeburga, gdzie obchodzą niedzielę palmową. Następnie podróżują razem przez Kwedlinburg, Heiligenstadt w Turyngii, palatium w Treburze, Moguncję i Kolonię do Akwizgranu, by tam uczestniczyć w otwarciu grobu Karola Wielkiego. Ostatecznie Bolesław I spędza z Ottonem III dwa miesiące. Fakt ten podkreśla znaczenie polskiego księcia dla Cesarstwa.

Dwa lata po zjeździe gnieźnieńskim, w styczniu 1002 roku, Otton III umiera we Włoszech. Bolesław wznawia sojusz z margrabią miśnieńskim, Ekkehardem I, wydając córkę Regelindę za jego syna Hermanna. Jednak krótko potem Ekkehard - jeden z kandydatów na tron Niemiec - zostaje zamordowany. Pod koniec lipca Bolesław bierze udział w spotkaniu książąt saskich w Merseburgu, w trakcie którego Henryk II, syn Henryka Kłótnika, zostaje w drugiej turze wybrany na króla Niemiec[12]. Henryk musi podjąć decyzję w sprawie następstwa w Miśni. Otrzymuje ją Guncelin, który wcześniej zajął zamek w Miśni. Bolesław dostaje Łużyce i Ziemię Milską na obszarze dzisiejszych Górnych Łużyc jako lenno cesarskie[13]. Tuż po zawarciu kontraktu lennego w palatium w Merseburgu, Bolesław i wspierający go Henryk ze Schweinfurtu [niem. Heinrich von Schweinfurt] zostają napadnięci (rzekomo bez wiedzy króla) i ledwie uchodzą śmierci - jak podaje Thietmar. W wyniku tego „stosunki między Henrykiem II i Bolesławem Chrobrym […] sięgają dna“[14]. Według biskupa Adalbolda z Utrechtu [niem. Adalbald von Utrecht] (zm. 1026;), autora biografii Henryka II („Vita s. Heinrici II imperatoris”, 1010-1026)[15], wydarzenie to zapoczątkowało wzajemną wrogość obu władców. „Polak - pisze z kolei Knut Görich - nie czuł się już zobowiązany do lojalności wobec tego pana lennego; w drodze powrotnej kazał ograbić zamek Strehla”[16].

W latach poprzedzających pokój w Budziszynie z 1018 roku spór między stronami narasta i prowadzi do „wypraw siejących wzajemne spustoszenia” (Görich), które cesarz zwykł określać jako „wojny polskie Henryka II”. Jednocześnie Bolesław utrzymuje przyjazne relacje z przedstawicielami arystokracji saskiej, które przynoszą mu korzyści w jego posunięciach taktycznych i wojennych, na co Henryk odpowiada sankcjami na Sasów. Thietmar kilkakrotnie wspomina o tym, że saksońscy szlachcice „bojkotowali działania Henryka skierowane przeciwko Polakom”[17]. Z pomocą Bolesławowi przychodzi również biskup misyjny Bruno z Kwerfurtu [niem. Brun von Querfurt] (ur. ok. 974, zm. 1009), który w swoim liście[18] skierowanym do Henryka apeluje, by zerwał on będące nie do zaakceptowania przymierze z pogańskimi Wieletami oraz zaprzestał wojny z chrześcijańskim władcą Polski i w zamian „skupił się na szerzeniu ewangelii wśród pogan” - on, Bruno, kocha Bolesława „jak duszę [swoją] i więcej niż życie [swoje]”[19].