Józef Feliks Gawlina (1892–1964). Legendarny polski duszpasterz i biskup w Niemczech

Praca w Rzymie
 

W następnych latach Gawlina odbył kilka wyjazdów do Stanów Zjednoczonych, prowadził rozmowy i przekonywał do pomocy dipisom w Niemczech i motywując ustawicznie ich starania o emigrację do USA, Kanady i innych krajów. Zachęcał księży do wytrwania na swoich placówkach i zachowania niezależności wpływu na repatriację albo emigrację. Mieszkał w Rzymie przy polskim kościele Św. Stanisława B. i M. przy Botthege Oscure. W 1949 r. po śmierci kard. A. Hlonda papież Pius XII zamianował go Opiekunem Duchowym Polaków na uchodźstwie (Protektor Emigracji Polskiej). Bardzo dużo pisał, starał się utrzymywać kontakt z polskimi ośrodkami duszpasterskimi na całym świecie, placówkami duszpasterskimi, którym starał się zapewnić odpowiednią władzę jurysdykcyjną i uregulować działanie w lokalnym Kościołem. Również w 1949 r. rozpoczął wydawać regularne czasopismo „Duszpasterz Polski poza granicami” (DPZG), składające się z dwóch zeszytów: części informacyjnej i formacyjnej i drugiej jako materiały kaznodziejskie. W ramach przygotowania emigracji polskiej do Millenium Chrztu Polski, zainicjował edycję rocznika „Sacrum Poloniae Millenium”. Utrzymywał stałe kontakty z władzami watykańskimi. Z racji pogarszającego się stanu zdrowia, nie mógł już regularnie wizytować swojej diecezji w Niemczech, Wikariusz Generalny otrzymał prawa jurysdykcji i reprezentacji Ordynariusza wobec władz cywilnych i kościelnych. 

W dniu 29.11.1952 r. Gawlina został wyniesiony do godności arcybiskupa tytularnego Madito. W tym samym roku został członkiem Najwyższej Rady Emigracyjnej, a następnie członkiem Komitetu Wykonawczego tejże Rady. W 1954 papież powierzył mu funkcję Dyrektora Światowej Federacji Sodalicji Mariańskich. W ramach przygotowania do Soboru Watykańskiego II papież Jan XXIII mianował arcybiskupa Gawlinę na członka Komisji Przygotowawczej dla Spraw Biskupów i Zarządu Diecezjami. Temu zadaniu poświęcił dwa lata intensywnej pracy, która zabrała mu resztę sił i zdrowia. Wielkim wsparciem w tej pracy była bardzo dobra znajomość kilku języków, jak i sytuacji Kościoła na poszczególnych kontynentach.

Smierć i pogrzeb
 

Józef Feliks Gawlina zmarł na serce w nocy z 21/22 września 1964 r. w swoim mieszkaniu w Rzymie. Pochowany został najpierw na cmentarzu Campo Verano w mieście, w grobowcu sióstr felicjanek. W diecezji katowickiej poświęcono zmarłemu 28. września 1964 r. Mszę Św. w katedrze, odprawioną przez biskupa Józefa Kurpasa. Drugi pogrzeb odbył się 8 kwietnia 1965 na Polskim Cmentarzu Wojennym na Monte Cassino. „Przeszedł przez ten świat jak żołnierz i padł na posterunku jak żołnierz. Verus Miles Christi – Prawdziwy rycerz Chrystusa” – napisał o nim w pośmiertnym nekrologu biskup Władysław Rubin.

Stanisław Budyn, wrzesień 2023 r.

Materiały źródłowe:
 

Jerzy Myszor, Arcybiskup Józef Gawlina – Wspomnienia, Katowice 2004.

Zygmunt Kotowski, Biskup Polowy ks. Józef Gawlina, Bagdad-Londyn, Londyn 1964.

Władysław Rubin, Niestrudzony Sługa Kościoła, Duszpasterz Polski poza granicami (DPZG), Rzym 1965, nr 1, s. 10–16.

Józef Warszawski, Ś. p. Arcybiskup Józef F. Gawlina, DPZG, Rzym 1965, nr 1, s. 17–21.

Stanisław Piekut, Biskup Polowy Józef Gawlina, DPZG, 1965, nr 1, s. 22–25.

Józef Bańka, Arcybiskup Józef Gawlina, DPZG, 1970, nr 3., str. 210–226 i nr 4, s. 302–315.

Stanisław Budyn, Ordynariat dla Polaków, w: Wczoraj i dziś duszpasterstwa polskojęzycznego w Niemczech, Hannover 2016, s., 25-43 i Początki Duszpasterstwa polskojęzycznego, s. 105–125.

W Aneksach tego wydania liczne kopie: 

Aneks 2: Nominacja biskupa Józefa Gawliny na Ordynariusza Polaków w Niemczech, tekst łaciński i polskie tłumaczenie, s. 183-186

Aneks 3: Orędzie do kapłanów polskich uwolnionych z koncentracyjnego obozu śmierci w Dachau w Niemczech, s.186-188

Aneks 5: Instrukcja duszpasterska kurii biskupiej we Freimannie dla księży rozpoczynających pracę wśród Polaków w Niemczech i w Austrii, czerwiec 1945, s. 192-193

Aneks 6: I wydanie „Wiadomości Urzędowe Biskupa Ordynariusza dla Polaków w Niemczech, rok 1, nr 1, Freimann, Monachium - 1.VIII 1945

Aneksy 16-17: zdjęcia, m.in. odwiedziny bpa Gawliny w Niemczech 

Film Wojciecha Wojnicza na Youtube:

https://www.youtube.com/watch?v=b7j4a3f363s&t=72s