„Birkenau“ Gerharda Richtera

Gerhard Richter, jeden z najbardziej znaczących artystów naszych czasów, w roku 2014 stworzył abstrakcyjną pracę pod tytułem „Birkenau“. Obejmuje ona cztery wielkoformatowe obrazy o jednakowych wymiarach, których podłożem stały się wykorzystane przez Richtera autentyczne fotografie z 1944 roku, potajemnie wykonane przez żydowskich więźniów tworzących oddział Sonderkommando w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. Jednym z zadań oddziału była kremacja ciał ofiar komór gazowych.

Do wykonania w sumie siedmiu zdjęć posłużył aparat fotograficzny z czarno-białą kliszą, który narażając swe życie, wniosła do obozu grupa polskich członków ruchu oporu. Kliszę ze zdjęciami wyniosła natomiast z obozu w tubce pasty do zębów Polka, Helena Datoń, dzięki czemu zdjęcia mogły zostać opublikowane. Później fotografie te zasłynęły między innymi dlatego, że stanowiły ważne dowody niewyobrażalnych zbrodni w Birkenau.

Ostatecznie debata wokół powstania cyklu „Birkenau“ Richtera spowodowała, że te wstrząsające zdjęcia stały się szczególnym elementem pamięci zbiorowej. I mimo tego, że artysta całkowicie zakrył je w swoich obrazach, przez co stały się one na nich niewidzialne, jego cykl jest imponującym miejscem pamięci.