Andrzej Szczypiorski

Sześć lat po jego śmierci, miejsce spotkań młodzieży zostało nazwane jego imieniem. W roku 2006 była willa “inspektora” obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, SS-mana Theodora Eicke otrzymuje nazwę ”Andrzej-Szczypiorski-Haus”. To miejsce spotkań bardzo by mu się spodobało: polsko-niemieckie zbliżenie tam, gdzie Andrzej Szczypiorski jako więzień obozu zagłady KZ Sachsenhausen przeżył ludobójczą machinę nazistowskich Niemiec.

Andrzej Szczypiorski pochodził z rodziny, która dużą wagę przywiązywała do wykształcenia. Jego ojciec Adam był historykiem i matematykiem. Podczas II Wojny światowej był jednym z założycieli i profesorem Uniwersytetu w podziemiu, na którym studiował także jego syn Andrzej. Andrzej Szczypiorski szybko zdecydował się na wstąpienie do Armii Ludowej i walczył w Powstaniu Warszawskim. Po krwawym stłumieniu powstania Szczypiorski został pojmany i zamknięty w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. Tam  spotkał się ze swoim ojcem. Po wyzwoleniu obozu w 1945 roku Andrzej Szczypiorski powrócił do Warszawy. 

Polski pisarz przeżył grozę wojny, nieludzkie czyny niemieckich oprawców i cierpienie ludności cywilnej.  Tym bardziej zadziwiające są jego starania o pojednanie polsko-niemieckie. W swoich pracach literackich Szczypiorski podkreśla zawsze swoją wiarę w dobro ludzkie i analizuje powody i konsekwencje totalitarnego systemu. Szczególnie warta zauważenia jest przez niego zastosowana perspektywa oprawcy i ofiary, która podważa czarno-białe uproszczenia. Andrzej Szczypiorski szuka przy tym odpowiedzi na pytania które znalazł poza zwykłym podziałem na dobro i zło. Literatura Szczypiorskiego miała przełożenie na jego życie i starania o polsko-niemieckie pojednanie.

 

Biografia 
 

• 3 lutego 1928 urodzony w Warszawie
• 1944 udział w Powstaniu Warszawskim
• 1944 aresztowanie i deportacja do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen
• 1945 uwolnienie, powrót do Warszawy
• 1947 absolwent Wydziału Konsularno-Dyplomatycznego Akademii Nauk Politycznych w Warszawie
• 1948–1951 redaktor pisma “Życie Warszawy”
• 1950–1955 redaktor naczelny Polskiego Radia w Katowicach
• 1956–1958 radca ambasady i attaché kultury  PRL w Danii
• 1958–1964 redaktor Polskiego Radia w Warszawie
• 1965–1975 redaktor tygodnika "Polityka"
• od 1977 działalność opozycyjna w ruchu społecznym w Komitecie Obrony Robotników oraz w jednej z komórek w związku zawodowym „Solidarność“. Praca dla opozycji na rzecz Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, organizacji działającej na rzecz niezależności Polski od ZSRR i wystąpienia Polski z Traktatu Warszawskiego,  publikacje w gazetach opozycyjnych w obiegu podziemnym
• 1981 internowanie w Jaworze po ogłoszeniu stanu wojennego
• 1989 - 1991 polityczne zaangażowanie w partiach demokratycznych “Komitet Obywatelski” i “Unia Demokratyczna”
• 1989 nagroda literacka im. Nelly Sachs
• 1995 nagroda literacka im. Andreasa Gryphiusa
• 1995 Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą Republiki Federalnej Niemiec za zaangażowanie w polsko-niemieckie pojednanie
• 1997 Komandorski Order Odrodzenia Polski, Polonia Restituta
• 16 maja 2000 roku Andrzej Szczypiorski umiera w Warszawie

 

Bibliografia, wybór
 

• 1961 Czas przeszły
• 1966 Podróż do krańca doliny
• 1971 Msza za miasto Arras
• 1983 Z notatnika stanu wojennego
• 1986 Początek
• 1990 Amerykańska whiskey i inne opowiadania
• 1991 Noc, dzień i noc
• 1994 Autoportret z kobietą
• 1999 Gra z ogniem

 

Biograficzne uzupełnienia
 

Andrzej Szczypiorski walczył nie tylko o polsko-niemieckie porozumienie i pojednanie. Starał się również o zbliżenie polsko-izraelskie w “Towarzystwie Przyjaźni Polsko-Izraelskiej” (TPPI).

“Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży”, której Szczypiorski był przewodniczącym, przyznaje od 2000 roku “Nagrodę im. Andrzeja Szczypiorskiego” osobom, “które miały znaczący wpływ na wprowadzenie zmian społecznych w swoim otoczeniu”.

W roku 2007 Telewizja Polska wyemitowała kolejny odcinek lubianej serii historycznych filmów dokumentalnych “Errata do biografii”. Tym razem bohaterem odcinka był Andrzej Szczypiorski. Film opowiada między innymi o współpracy Szczypiorskiego ze Służbą Bezpieczeństwa od roku 1955. Filmowcy opierają swoje tezy na aktach Instytutu Pamięci Narodowej.

Z akt wynika, że Andrzej Szczypiorski jako aktywny pracownik Służby Bezpieczeństwa miał główne zadanie ściągnąć z powrotem z Londynu do Polski swojego ojca, Adama Szczypiorskiego, jednego z wiodących polityków Polskiej Partii Socjalistycznej na emigracji. Władza komunistyczna w Polsce chciała fakt powrotu prominentnego emigranta wykorzystać propagandowo. Korespondencja syna zawierała wizję zjednoczonej rodziny, zapewnienia o zabezpieczonej przyszłości w Warszawie i miała na celu przekonanie ojca do zalet życia w komunistycznej Polsce. Plan ściągnięcia ojca był koordynowany przez Służbę Bezpieczeństwa. Andrzejowi Szyczypiorskiemu rzeczywiście udało się nakłonić ojca do powrotu, jeszcze w 1955 roku Adam Szczypiorski wylatuje z Londynu do Warszawy. Prowadzone działania i zaangażowanie Andrzeja Szczypiorskiego były wysoko oceniane przez urzędników UB. Szczypiorski sam miał wyrazić życzenie pracy dla dypolmacji polskiej. W 1956 roku Andrzej Szczypiorski objął stanowisko w attaché kultury PRL  w Kopenchadze. Było to swojego rodzaju wyróżnienie za dobrą współpracę z UB. W Kopenchadze pracował do 1958 roku. W aktach IPNu  znajdują się zapiski o tym, że powrót ojca Szczypiorskiego nie jest końcem współpracy z Urzędem Bezpieczeństwa. Zachowało się 9 sprawozdań z późniejszych rozmów Andrzeja Szczypiorskiego z ojcem. W nich Andrzej Szczypiorski opisuje nie tylko swojego ojca, ale także stan polskiej emigracji i napięcia pomiędzy poszczególnymi grupami emigrantów. 
 

Adam Gusowski, grudzień 2013 r.

 

Źródła:

Encyklopedia PWN

Instytut Pamięci Narodowej IPN

Dom spotkań im. Andrzeja Szczypiorskiego w Sachsenhausen

Krzysztof Kurek z Polskiej Fundacji Dzieci i Młodzieży w Warszawie

Niemiecka Biblioteka Narodowa