Strony Pełny tekst

Róża Luksemburg

31 maja 1919 roku z berlińskiego kanału wodnego zostały wyłowione zwłoki. Szybko stało się jasne, że ciało należy do zaginionej Róży Luksemburg. Jasnym było także, że została ona zamordowana. Mord był umotywowany politycznie. Od czasów młodości do samej śmierci Róża Luksemburg, a właściwie Rozalia Luksemburg, walczyła o prawa międzynarodowej, w tym polskiej i niemieckiej klasy robotniczej. Róża Luksemburg urodziła się 5 marca 1871 jako Rozalia Luksenburg w Zamościu, wtedy w mieście pod zaborem rosyjskim i zmarła 15 stycznia 1919 roku w Berlinie. Jej działalność i postać polaryzują do dziś i uchodzą, szczególnie w dzisiejszej Polsce, za kontrowersyjne i budzą wiele emocji.

Róża Luksemburg, portret, ok. 1904 roku.

picture-alliance / akg-images

Mała Róża była bystrą, mądrą dziewczynką. Jej rodzice byli Żydami zaangażowanymi socjalnie, politycznie i kulturalnie w życie Zamościa. Wykształcenie pięciorga dzieci miało u nich najwyższy priorytet. Róża otrzymała humanistyczne wykształcenie. Prócz polskiego i niemieckiego, który był językiem używanym w domu, uczyła się rosyjskiego, łaciny i starogreckiego. Francuski, angielski i włoski również nie były jej obce. Interesowała się naturą, biologią i botaniką, miała dobre oceny, chętnie słuchała muzyki, uwielbiała czytać i opowiadać historie.

Szybko można było zauważyć polityczne zaangażowanie Róży, szybko też obrała jasny kurs polityczny. W wieku 13 lat napisała po polsku sarkastyczne opowiadanie o królu Wilhelmie I, który wtedy odwiedzał Warszawę. Podczas nauki w II żeńskim Gimnazjum w Warszawie Róża Luksemburg należała do tajnej grupy naukowej. Tam też zdobyła pierwszy kontakt do partii „Pierwszy Proletariat” (Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Partia Preletariat). W 1887 roku 16-letnia Róża Luksemburg zakończyła Gimnazjum z najlepszymi ocenami z każdego przedmiotu. Nie dostała jednak złotego medalu szkolnego z powodu jej „opozycyjnej postawy”. Gdy policja carska dowiedziała się o jej działalności w „Proletariacie” musiała w 1889 roku uciekać do Zurychu. Tam zaczęła studiować filozofię, ekonomię i prawo. W 1897 zakończyła studia broniąc dyplom o „Przemysłowym rozwoju Polski” gdzie zaskoczyła dobrym stylem i ogromną wiedzą. Już w 1898 roku jej pracę naukową wydało wydawnictwo Duncker & Humblot z Lipska.

Jej wizja polityczna przybrała pierwsze konkretne kształty w 1893 roku. Założyła paryską gazetę dla emigrantów „Sprawa Robotnicza”. Krótko potem została współzałożycielem międzynarodowo zorientowanej partii „Socjaldemokracji Królestwa Polskiego” (SDKP), w 1900 roku „Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy” (SDKPiL). W 1897 roku Róża Luksemburg przeprowadziła się do Niemiec. Aby uzyskać obywatelstwo niemieckie, w dniu 19 kwietnia 1898 wyszła za mąż za Gustava Lübecka, jedynego syna rodziny u której mieszkała wcześniej w Zurychu. W 1898 wstąpiła do SPD, która w ruchach robotniczych była uznanawana za najbardziej zaawansowaną partię socjalistyczną w Europie. Szybko zyskała dobrą pozycję w SPD jako wzięty specjalista od spraw polskich. W Dreźnie przejęła redakcję „Saksońskiej gazety robotniczej”, a potem wyprowadziła się do Berlina, gdzie za wynagrodzenie pisała anonimowo artykuły do różnych gazet SPD. Nadal angażowała się mocno politycznie. Wcześnie ostrzegała przed nadchodzącą wojną. W 1903 roku krytykowała, tym razem już otwarcie cesarza Wilhelma II i mówiła: „Człowiek, który mówi o dobrej i bezpiecznej egzystencji niemieckich robotników, nie ma pojęcia o faktach.” Za obrażenie majestatu musiała pójść na trzy tygodnie do więzienia. W 1907 roku wzięła udział w zebraniu Partii rosyjskich socjaldemokratów w Londynie i w kongresie „Drugiej Międzynarodówki” w Stuttgarcie.

Od 1907 roku nauczała marksizmu i ekonomii w partyjnej szkole SPD. 25 września 1913 roku nawoływała setki tysięcy podczas antywojennej demonstracji we Fechenheim pod Frankfurtem nad Menem do bojkotu służby wojskowej i odmowy wykonywania rozkazów: „Gdy będzie od nas wymagane podnieść broń na naszych francuskich lub innych zagranicznych braci, powiedzmy ‘nie, nie zrobimy tego!’”. Za „wzywanie do nieposłuszeństwa wobec ustaw i rozporządzeń rządu” w 1914 roku została skazana na rok więzienia.

4 sierpnia 1914 roku grupa parlamentarna SPD zagłosowała za przyjęciem pierwszych kredytów wojennych, co tym samym umożliwiło mobilizację wojenną. Pacyfistka Róża Luksemburg zarzuciła SPD fatalną w skutkach pomyłkę. Widziała w tej decyzji przyzwolenie na wojnę. Jeszcze w tym samym roku założyła wraz z sześcioma lewicowymi członkami SPD „Grupę Międzynarodową”, która potem została przemianowana na „Grupę Spartakusa”. W 1915 roku Róża Luksemburg otrzymała karę pozbawienia wolności w więzieniu dla kobiet w Berlinie. Po zwolnieniu 10 Lipca 1916 roku została ponownie „prewencyjnie“ zatrzymana, aby „uniknąć tworzenia zagrożenia dla bezpieczeństwa Cesarstwa”, co trwało do listopada 1918 roku. Róża Luksemburg została dwa razy przeniesiona, najpierw do twierdzy we Wronkach niedaleko Poznania a potem do Wrocławia.

Gdy 9 listopada 1918 rewolucja doszła do Berlina, dopiero co wypuszczona „po prewencji” Róża Luksemburg przybyła do miasta dzień później. Tu rzuciła się w wir listopadowej rewolucji. Wraz z Karlem Liebknechtem wyniosła „czerwoną flagę”, symbol Grupy Spartakusa i na przełomie lat 1918/1919 została jedną z założycieli Komunistycznej Partii Niemiec (KPD). Po stłumionym przemocą powstaniu grupy Spartakusa, Róża Luksemburg została 15 stycznia 1919 roku razem z Karlem Liebknechtem pojmana przez Freikorps „Wilmersdorfer Bürgerwehr” (Wolny Korpus, ochotnicze, nacjonalistyczne formacje paramilitarne) i pozbawiona wolności. Zostali doprowadzeni do hotelu Eden, głównej siedziby Wolnego Korpusu „Gwardji Strzelców Konnych” i tam oddani oficerowi Waldemarowi Pabstowi. Róża była przesłuchiwana godzinami i brutalnie pobita. Po wyprowadzeniu z hotelu Róża Luksemburg została zamordowana przez członków korpusu. Jej ciało wrzucono do berlińskiego kanału wodnego.

Róża Luksemburg od czasów swojej młodości, aż do śmierci była zaangażowana politycznie w międzynarodowe ruchy robotnicze. Występowała za demokratycznym socjalizmem. Krytykowała Lenina i bolszewizm. Krytycznie odniosła się do idei „Manifestu komunistycznego” Karla Marxa i Fridricha Engelsa. Jej zapiski i poglądy po dziś dzień są analizowane i stanowią podstawę koncepcji ruchów lewicowych.

Ważniejsze publikacje Róży Luxemburg:

1897 „Rozwój przemysłowy Polski”
(Dysertacja na Uniwersytecie w Zurichu), wydawnictwo Duncker & Humblot, Lipsk 1898

1899 „Reforma socjalna czy rewolucja?”
(Po raz pierwszy opublikowane w lipskiej gazecie „Leipziger Volkszeitung”, nr 219–225, 21.–28. wrzesień1898, i nr 76–80, 4.–8. kwiecień 1899. Rosa Luksemburg, prace zebrane, cz.1, Erster Halbbd., wydawnictwo Karl Dietz, Berlin 1982, s. 369–445.)

1913 „Akumulacja kapitału. Przyczynek do ekonomicznego wyjaśnienia imperializmu”.
(pierwsza publikacja: Księgarnia Vorwärts Paul Singer GmbH., Berlin 1913. Róża Luksemburg, Dzieła zebrane, cz. 5, Berlin/DDR 1975, s. 5–411.

1916 „Kryzys socjaldemokracji”
(pod pseudonimem „Junius”, wydawnictwo Union, Zürich 1916)

1918 „Rewolucja rosyjska”
(pierwsza publikacja w 1922 przez Paula Levi wg pozostawionego ręcznego manuskryptu. Róża Luksemburg, Dzieła zebrane, cz. 4 (6. wydanie poprawione), wydawnictwo Karl Dietz, Berlin 2000, s. 332–362)

1916 „Wstęp do ekonomii politycznej”
(wydawnistwo Laub, Berlin 1925)

Najsławniejszy cytat Róży Luksemburg:

„Wolność jest zawsze wolnością dla myślących inaczej.”

Adam Gusowski, czerwiec 2014 r.

Literatura dodatkowa:

Bernd Faulenbach, Rosa Luxemburg als Mythos?
http://www.isb.ruhr-uni-bochum.de/mam/content/mitteilungsblatt/volltexte...