Stanisław Przybyszewski (1868–1927)

Stanisław Przybyszewski przybył do Berlina w 1888 roku jako absolwent gimnazjum w Wągrowicach na Kujawach i został na następne sześć lat. W 1889 roku zaczął studia architektoniczne, po roku zamienił je na medycynę. Żadnych ze studiów nie ukończył, ponieważ za kontakty z ruchem robotniczym został aresztowany a w rezultacie ostatecznie wydalony z uczelni w 1893 roku. Przykładne życie studenta architektury czy medycyny zupełnie mu nie odpowiadało. Był jednym z tych, którzy kreowali życie berlińskiej bohemy. Wokół „Stacha” zbierali się wielcy artyści i literaci lat dziewięćdziesiątych końca XIX wieku, tacy jak August Strindberg, Ola Hansson, Paul Scheebart, Carl Ludwig Schleich, Otto Erich Hartleben, Franz Ewers, Julius Bierbaum, Franz Sarvaes, Julius Hart i Edvard Munch. Ten ostatni będąc pod wrażeniem „Mszy żałobnej” Przybyszewskiego namalował słynny obraz „Krzyk” (1903) i wręczył mu go w prezencie. Także niemiecki pisarz Richard Dehmel był z Polakiem blisko zaprzyjaźniony.

Grupa przyjaciół wraz z Przybyszewskim spotykała się głównie w knajpie „Das schwarze Ferkel” (na rogu ulic Neue Wilhemlstrasse i Unter den Linden), która była najważniejszym punktem spotkań dla całonocnych sympozjów. Mimo lub z powodu intensywnego stylu życia, czas Przybyszewskiego spędzony w Berlinie był bardzo owocny. Tutaj zostały wydane m.in. „Msza żałobna” 1895, „Wigilie” 1899 i „De profundis” 1895. W Berlinie Przybyszewski pracował także na stanowisku redaktora polskojęzycznego, wydawanego na miejscu, socjalistycznego tygodnika „Gazety Robotniczej”. Także tu był jednym z założycieli artystyczno literackiego czasopisma „PAN”, najważniejszego pisma modernistycznego w Niemczech. Publikował także na łamach gazety „Die Fackel” (satyryczna gazeta pisarza i wydawcy Karla Krausa), a także w „Freie Bühne” (gazeta literacka wydawnictwa S. Fischer).

W latach 1894–898 Przybyszewski kursował między Berlinem a Norwegią, ojczyzną swojej żony Dagny Juel. W 1898 roku wyprowadził się do Krakowa, gdzie wydawał gazetę „Życie”. Warszawa, Toruń i Monachium były jego następnymi przystankami. Po I Wojnie Światowej mieszkał krótko w Pradze. W 1919 roku powrócił ostatecznie do Polski, gdzie zaangażował się silnie w odbudowę państwa Polskiego. W 1924 roku przeprowadził się do Warszawy gdzie pracował w Kancelarii Cywilnej Prezydenta Polski. Jako symbol uznania i jego zaangażowania w odnowę Młodej Polski otrzymał w 1925 roku Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. W 1927 roku wrócił na Kujawy gdzie w majątku Jaronty niedaleko Inowrocławia zmarł w wieku 59 lat.