Od Towarzystwa Sokół do Dariusza Wosza – polski sport w Bochum

Od 1963 roku w barwach klubu VfL Bochum grało dziewięciu zawodników z Polski. I z pewnością nie był to przypadek, że trzej pierwsi z nich – Andrzej Iwan (1987-1989), Tomasz Waldoch (1994-1999) i Henryk Bałuszyński (1994-1998) – przybyli do Bochum z Zabrza, z samego centrum górnośląskiego regionu górniczego. Ich klub Górnik Zabrze z dumą nosi w swojej nazwie termin określający pracownika kopalni.[23] W oczach kibiców jawili się jako piłkarze stworzeni do gry w „okręgu węglowym“ i z „węglem zapisanym w DNA“ wpisywali się w etos „robola“, gdyż sukcesy Górnika Zabrze pozostawały na Śląsku w ścisłym związku z przemysłem węglowym.[24] Waldoch, późniejszy dwukrotny zdobywca Pucharu Niemiec z Schalke 04, oraz Bałuszyński grali w Vfl Bochum w czasie największego triumfu klubu: w 1997 roku drużyna z Bochum wywalczyła 5. lokatę w tabeli końcowej Bundesligi oraz występowała w Pucharze UEFA, gdzie Bałuszyński podczas meczu z drużyną Trabzonspor strzelił dla klubu pierwszego pucharowego gola. Kolejnym Polakiem w dresie VfL Bochum był Maciej Śliwowski (1990/91). Po nim grali: Andrzej Rudy (1995/96), który w 1988 roku „uciekł“ na Zachód i którego Udo Lattek nazwał „polskim Beckenbauerem“[25], następnie Jacek Ratajczak (1998-2000), Thomas Zdebel (2003-2009), Marcin Mięcel (2007-2009), Piotr Ćwielong (2013-2016) i Paweł Dawidowicz (2016/2017).[26]

Ikona piłki nożnej w Bochum, Dariusz Wosz, zawodnik VfL Bochum w latach 1992-1998 oraz 2001-2007 i zdobywca 41 goli, mimo sarmackiego nazwiska nie jest „autentycznym“ Polakiem, lecz potomkiem śląskiej rodziny należącej do mniejszości niemieckiej. Wosz wraz z rodzicami wyjechał do Halle, następnie grał w reprezentacji NRD, a po zjednoczeniu Niemiec trafił do Bochum, po czym został powołany do reprezentacji Niemiec, w której zaliczył 7 występów.[27] Od kilku lat jest związany z VfL Bochum, sprawując w klubie różne funkcje.[28]

Drugi bundesligowy klub w mieście Bochum to SG Wattenscheid 09. W latach 1992-1995 grał w nim równie legendarny Marek Leśniak, zdobywca 25 goli. Leśniak był najmłodszym zawodnikiem, który w 1988 roku, za zgodą Polski, rozpoczął profesjonalną karierę piłkarską na Zachodzie. W tym czasie państwo polskie potrzebowało dewiz.[29] W 2010 roku wrócił do klubu i przez parę miesięcy był jego trenerem. Pozostali Polacy grający w SG Wattenscheid 09 to Mirosław Giruć (1994/1995), Michał Probierz (1995-1997) i Krzysztof Kasak (2013/2014).[30]

Historia polskiego sportu w Bochum i Wattenscheid, podobnie jak w całym Zagłębiu Ruhry, odzwierciedla zatem historię polskich i mazurskich imigrantów, a tym samym ich problemy tożsamościowe polegające na tym, że wielu z nich dopiero w Zagłębiu Ruhry poczuło się Polakami – początkowo w efekcie określania ich takimi przez innych, później już w wyniku własnego samookreślenia. Przez trzy pokolenia wyruszali oni w naznaczoną konfliktami drogę do Niemiec, boleśnie doświadczając skutków największych katastrof stulecia – II wojny światowej i antypolskiej dyktatury narodowych socjalistów. Później, w konsekwencji polityki przesiedleńczej i globalizacji elitarnego futbolu, przybywali do Niemiec profesjonalni zawodnicy urodzeni w Polsce i mający niemieckie korzenie, jak np. Dariusz Wosz, natomiast po przemianach politycznych większość z nich stanowili piłkarze z polskim rodowodem. Podobnie jak Tomasz Waldoch i Henryk Bałuszyński, tworzyli oni legendę futbolu w Zagłębiu Ruhry[31], którego fundamentem są relacje między tożsamościami regionalnymi a sportem na murawie wraz z jego prawdziwymi bohaterami.[32] Dziś szacuje się, że w Republice Federalnej Niemiec mieszka obecnie ok. 2 milionów osób wywodzących się z Polski, co stanowi ok. 2,5 % ogółu ludności kraju.[33] Historia polskiej imigracji, w tym też migracji sportowej[34], stała się elementarną, formatywną częścią dziejów miasta Bochum[35] oraz historii Niemiec.

Diethelm Blecking, styczeń 2021 r.