Nazistowski system penitencjarny wobec polskich więźniów – „Polenlager” w Eich

Polscy więźniowie w „Stammlager III” w Eich
 

Jak dotąd losy polskich więźniów przetrzymywanych w „Stammlager III” w Eich, czyli w tzw. „obozie dla Polek i Polaków”, są mało znane szerszemu ogółowi. Podstawowe informacje na ich temat można pozyskać, przeglądając akta zgonów więźniów osadzonych w Eich[16]. Ponadto w zbiorach Arolsen Archives[17] znajduje się lista 23 osób polskiego pochodzenia, które zmarły w Eich w okresie narodowego socjalizmu. Ich nazwiska odnaleziono w aktach zgonów przed sporządzeniem listy. Jednym z polskich więźniów, który zmarł w Eich, był Stanislaus Kropidlowski. Mężczyzna urodził się 19 kwietnia 1908 roku we wsi Bród (niem. Brod), powiat Koło (wówczas Warthbrücken – nazwa wsi w latach 1941–1945), województwo  wielkopolskie. Na temat okoliczności jego zgonu czytamy w akcie zgonu (w tłumaczeniu na język polski): „Robotnik Stanislaus Kropidlowski, katolickiego [wyznania], zamieszkały w Buschen [polska nazwa Bożeń], Polska, zmarł 23 maja 1942 r. o godz. 14 min. 10 w obozie przy [ulicy] Goethestrasse w Eich. […] Zmarły był żonaty z Margarete Gruchot”[18]. Jako przyczynę śmierci podano gruźlicę płuc. Mężczyzna został pochowany w rzędzie 1, grób nr 6, na cmentarzu gminnym (Gemeindefriedhof) w Eich[19]. Niestety, z tych źródeł nie dowiemy się więcej o losach Kropidlowskiego. Jego droga przez mękę pozostanie zagadką, podobnie jak to, czy krewnych Kropidlowskiego poinformowano o jego śmierci, czy nie. Do dziś nie znamy żadnych jego zdjęć oraz nie wiemy, z jakiego powodu został aresztowany.

Jednym z polskich więźniów, w którego przypadku przyczyna aresztowania została zidentyfikowana, był Wladislaw Sch.[20], który urodził się w 1923 roku w Boruszynie, w okresie II Rzeczpospolitej powiat obornicki, województwo poznańskie (obecnie Oborniki Wielkopolskie), i podczas II wojny światowej musiał wykonywać roboty przymusowe w heskiej miejscowości Löhrbach:

„4 maja 1943 roku Sąd w Mannheim skazał 19-latka za »nierząd z § 175« na karę sześciu miesięcy obozu karnego. Następnie, w celu odbycia kary, przewieziono go do więzienia w Lörrach i stamtąd 20 marca 1944 roku trafił do obozu dla Polek i Polaków w Eich na terenie Hesji Nadreńskiej, który należał do kompleksu obozowego Rodgau. Po przybyciu na miejsce podano jego następujący rysopis: wzrost 1,78 m, oczy niebiesko-szare, włosy ciemnoblond. Zwolnienie z aresztu było przewidziane na dzień 19 września 1944 roku; nie odnotowano, czy rzeczywiście do tego doszło”[21].

Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednym więźniu osadzonym w „Polenlager”. Jest nim Mordka Fischauf, „masarz” z zawodu, który urodził się 16 października 1892 roku i zmarł 1 kwietnia 1942 roku w Eich, rzekomo na „katar kiszek”. Jego przypadek jest tym bardziej niezwykły, że Fischauf dostał się do Eich jako Polak żydowskiego wyznania. Jako jego wcześniejsze miejsce zamieszkania podano Chocin (poprawna niem. nazwa Chocen, polska – Choceń) w powiecie włocławskim (wówczas na terenie okupowanej Polski, w Kraju Warty), aczkolwiek urodzić miał się w „Posedgön [?] w Generalnej Guberni”. Informacja ta utrudnia dokładne zidentyfikowanie miejscowości, w której urodził się Mordka Fischauf[22].

Wszystkie trzy przykłady pokazują, jak mało dotąd wiemy o losach osób więzionych w „Polenlager” w Eich, uświadamiając jednocześnie, że ich zbadanie przy okazji eksploracji historii obozu miałoby ogromną wartość dla ocalenia ich przed zapomnieniem.

Christof Schimsheimer, listopad 2021 r.