„Młody Polak w Niemczech” (1930–1939)

Organ Związku Polaków w Niemczech dla młodzieży polskiej
 

W okresie międzywojennym część polskiej młodzieży w Niemczech była zorganizowana w różnych organizacjach młodzieżowych, jak np. w drużynach harcerskich i klubach sportowych, w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”, w chórach oraz w wielu innych stowarzyszeniach społecznych, kulturalnych i politycznych. Od 1925 roku ukazywały się w Rzeszy Niemieckiej sporadyczne wydawnictwa dla polskiej młodzieży – w Prusach Wschodnich wydawano „Życie Młodzieży”, a w Opolu (wówczas Oppeln) na Śląsku wychodził „Zdrój”. Od tego samego 1925 roku nawet dzieci w wieku od 7 do 14 lat miały swoje czasopismo. Nazywało się ono „Mały Polak w Niemczech” (zdj. nr 1) i było dodatkiem wydawanym przez działający już od pewnego czasu organ prasowy Związku Polaków w Niemczech T.z. (ZPwN, niem. Bund der Polen in Deutschland e. V.)[1]. Magazyn dla najmłodszych był także wzorem, na którego podobieństwo ZPwN wydał w 1930 roku centralne pismo skierowane do polskiej młodzieży powyżej 14 roku życia na terenie całej Rzeszy Niemieckiej[2]. Ukazywało się ono pod tytułem „Młody Polak w Niemczech” (zdj. nr 2 i 2.1) w miejsce opolskiego „Zdroju” od 1 kwietnia 1930 roku do wybuchu II wojny światowej w 1939 roku. Wydawcą nowego czasopisma był ZPwN, a na przestrzeni lat drukowano je w Berlinie, Herne i Opolu. Redaktorami pisma byli między innymi Helena Lehr i Edmund Osmańczyk – autorzy monografii „Polacy spod znaku rodła. Księga pamiątkowa na 50-lecie Związku Polaków w Niemczech”; Osmańczyk był jednocześnie pomysłodawcą terminu „Rodło”. Ilustracje do „Młodego Polaka w Niemczech” tworzyła między innymi graficzka Janina Kłopocka (zdj. nr 3), która kilka lat później miała stać się autorką projektu znaku rodła[3].

Konieczność zjednoczenia polskiej młodzieży w Niemczech jak i potrzeba komunikacji z nią była przedmiotem dyskusji na łamach „Polaka w Niemczech”, jeszcze zanim ukazał się pierwszy numer „Młodego Polaka w Niemczech”; świadczy o tym chociażby kwietniowe wydanie organu prasowego ZPwN z 1928 roku:

„Mamy wprawdzie całą moc towarzystw młodzieży, ale zbyt mała liczba rozwija się prawidłowo i przynosi swoim członkom istotną korzyść […]. Wszyscy z nas winni zrozumieć, jak ważnym czynnikiem dla naszego rozwoju duchowego i społecznego mogą i muszą mieć stowarzyszenia młodzieży. […] Każdy członek towarzystwa młodzieży, to cząstka społeczeństwa polskiego w Niemczech. […] Jedną najbardziej pożądaną potrzebą jest stworzenie Centralnego Związku Młodzieży, któryby połączył wszystkie towarzystwa młodzieży dziś luźno istniejące. Taki Związek Młodzieży powinien ujednolicić cel i zadanie poszczególnych towarzystw i nadać im odpowiedni kierunek wychowawczy”[4].

Wspomnianą centralną organizację polskiej młodzieży osiągnięto wraz z utworzeniem „Młodego Polaka w Niemczech”, pisma, w którym też poruszano istotne zagadnienia polskiego życia, takich jak zachowanie i wspieranie polskiej kultury, języka i świadomości narodowej wśród Polek i Polaków mieszkających w Niemczech; jednocześnie pismo miało być miejscem sformułowania zadań i celów ZPwN przewidzianych dla jego młodych członków[5].