Katarzyna Wielga-Skolimowska – szefowa Federalnej Fundacji Kultury

Wiadomość o nominacji Katarzyny Wielgi-Skolimowskiej na stanowisko dyrektorki artystycznej Federalnej Fundacji Kultury (Kulturstiftung des Bundes) dla wielu była niemałym zaskoczeniem. Ci, którzy śledzą dokonania Wielgi-Skolimowskiej na polu kultury, wiedzą jednak, jak szerokim zakresem kompetencji ona dysponuje. Podkreśliła to też niemiecka Pełnomocniczka Rządu Federalnego ds. Kultury i Mediów Claudia Roth, informując w komunikacie prasowym w połowie 2022 roku o jednogłośnym wyborze nowej dyrektorki artystycznej fundacji: „w jej osobie zyskaliśmy doświadczoną menadżerkę kultury z międzynarodowym doświadczeniem i umiejętnościami kuratorskimi”[1]. Roth przyznała też, że Katarzyna Wielga-Skolimowska „zaimponowała komisji konkursowej swoją szeroką wiedzą na temat produkcji kulturalnej”, a także „zawsze wykazywała się głęboko zakorzenioną, empatyczną sympatią do artystów”.

Wielga-Skolimowska przejęła stanowisko po Hortensii Völkers, która przez dwadzieścia lat, czyli od powstania fundacji w 2002 roku, kierowała tą instytucją i uchodzi za jedną z najbardziej wpływowych postaci w świecie niemieckiej kultury. Przez dwie dekady istnienia Federalna Fundacja Kultury z główną siedzibą w Halle sfinansowała 4000 projektów. Jej roczny budżet wynosi około 40 milionów euro i pochodzi ze środków Ministerstwa Kultury i Mediów. Wśród instytucji i wydarzeń, które wspiera fundacja są najważniejsze eventy kulturalne, m.in. Berlin Biennale, Berlińskie Spotkania Teatralne, Transmediale czy Ensemble Modern. Zespół fundacji stanowi około 60 osób.

Niemcy to jeden z wielu przystanków w bogatym życiorysie zawodowym Katarzyny Wielgi-Skolimowskiej i jak dotąd zdecydowanie najdłuższy. Kuratorka pochodzi z Warszawy, gdzie urodziła się w 1976 roku. W stolicy Polski, a później także w Berlinie studiowała wiedzę o teatrze. Po ukończeniu studiów pracowała w Instytucie Adama Mickiewicza, którego celem jest m.in. popularyzowanie polskiej kultury na świecie i współpraca z międzynarodowymi instytucjami.

Tu, największym projektem Wielgi-Skolimowskiej był Rok Polski w Izraelu (2008–2009), przypadający na czas obchodów 60-lecia istnienia państwa Izrael. Kuratorka przeniosła się na trzy lata do Izraela, by budować mosty współpracy między polskimi i izraelskimi instytucjami kulturalnymi oraz artystami. Realizację tego właśnie zadania uznaje za swoją zaletę: „Myślę, że moją mocną stroną jest łączenie ludzi, żeby następnie spróbować sprawdzić, jakie są ich mocne strony i co może z tego powstać”,[2] mówiła w podcaście Radia 3 rozgłośni Berlina i Brandenburgii (rbb). Pomocne w łączeniu artystów okazały się m.in. podróże studyjne, zarówno grupowe, jak i indywidualne. W ramach Roku Polskiego w Izraelu zorganizowano ich 180, a kontakty między uczestnikami niejednokrotnie trwają do dziś.

 

Po powrocie z Izraela Wielga-Skolimowska pracowała w Narodowym Instytucie Audiowizualnym (obecnie Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny), gdzie w 2011 r. realizowała program kulturalny polskiej prezydencji w UE pod nazwą „Art for Social Change – sztuka dla zmiany społecznej”. Zachęcał on twórców i odbiorców sztuki do „przyjęcia kreatywnej postawy, podnoszącej świadomość artystyczną i społeczną oraz podejmującą krytyczną refleksję nad kulturą i cywilizacją”,[3] czytamy w podsumowaniu Programu Kulturalnego Polskiej Prezydencji 2011 na portalu culture.pl.

W 2013 roku Wielga-Skolimowska wygrała konkurs na stanowisko dyrektorki Instytutu Polskiego, którym kierowała przez kolejne trzy lata. Podobnie jak podczas Roku Polskiego w Izraelu nie ograniczyła promocji polskiej kultury do dużych, jednorazowych wydarzeń kulturalnych, ale starała się nawiązać kontakty z lokalnymi artystami i promować także mniejsze inicjatywy. W 2016 roku, gdy decyzją Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie, dyrektorka berlińskiej placówki została niespodziewanie odwołana ze stanowiska ze skutkiem natychmiastowym, w środowisku ludzi kultury zawrzało. Media spekulowały, że powodem odwołania miała być odmowa starań na rzecz pokazu filmu „Smoleńsk” w Berlinie. Inni uważali, że szefowa Instytutu Polskiego zbyt dużą uwagę poświęcała tematyce żydowskiej. Sama Wielga-Skolimowska odmówiła komentowania tej decyzji, pozostając wówczas jeszcze formalnie pracownikiem MSZ.

Zwolnienie Wielgi-Skolimowskiej wywołało konsternację także wśród niemieckich instytucji kulturalnych, z którymi Instytut Polski w Berlinie współpracował. Kilkunastu przedstawicieli świata kultury wystosowało w grudniu 2016 roku list do ówczesnego ambasadora RP w Niemczech Andrzeja Przyłębskiego oraz ministra spraw zagranicznych Witolda Waszczykowskiego, wyrażając „swoją konsternację i irytację” odwołaniem dyrektorki. „Pani Katarzyna Wielga-Skolimowska umiała jak nikt inny przybliżyć nam nowoczesną Polskę poprzez wspólne projekty z zakresu historii i kultury. Jej zaangażowaniu i znakomitej pracy zawdzięczamy obecność kultury polskiej w świadomości berlińczyków. Jesteśmy przekonani, że nie znajdą Państwo lepszego rzecznika polskich interesów”,[4] napisali w liście.

 

Po odwołaniu ze stanowiska Katarzyna Wielga-Skolimowska pracowała przez pewien czas w Federalnej Centrali Kształcenia Obywatelskiego (Bundeszentrale für Politische Bildung), by w 2020 roku przenieść się do Rijadu, stolicy Arabii Saudyjskiej, gdzie otrzymała zadanie stworzenia filii Instytutu Goethego. „Największym wyzwaniem była zmiana myślenia, odłożenie na bok stereotypów. To społeczeństwo patriarchalne, przy czym można powiedzieć, że Polska też jest społeczeństwem patriarchalnym, w którym kobiety są niezwykle silne”,[5] przyznała Wielga-Skolimowska w podcaście Radia 3 pytana o wspomnienia z czasów pobytu w Arabii Saudyjskiej.

W wyborze Katarzyny Wielgi-Skolimowskiej na dyrektorkę artystyczną Federalnej Fundacji Kultury dużą rolę – oprócz szerokich kompetencji i doświadczenia zdobytego w Niemczech i na Bliskim Wschodzie – odegrała perspektywa wschodnioeuropejska. Sama kuratorka podkreśla, że w wielu aspektach potrzebny jest w Niemczech powrót do kwestii, które zajmowały nas już w przeszłości. W wywiadzie udzielonym berlińskiemu dziennikowi „Der Tagesspiegel” mówi: „Musimy wrócić do starych tematów i na nowo zadać pytania o Europę Wschodnią. Co oznacza Wschód, co oznacza historia Europy Wschodniej?”[6] Wskazuje, że od czasu rozszerzenia Unii Europejskiej na wschód tak wiele się wydarzyło, a zamiast ówczesnego optymizmu panuje dziś strach.

W debacie o rosnącym także w środowisku kultury prawicowym populizmie oraz antysemityzmie Wielga-Skolimowska zajmuje jasne stanowisko: „Kultura musi mieć możliwość dyskutowania na tematy polityczne bez bezpośrednich konsekwencji. To jest jej niezależność. Kultura musi mieć przestrzeń bez ograniczeń i zadań dla artystów”.[7] Jej zdaniem sztuka musi być wolna i może wywoływać silne emocje, a także prowokować. „Nie należy idealizować jej wkładu w demokrację. Sztuka może przeciwdziałać antysemityzmowi, ale patrząc trzeźwo – może go też promować”.[8]

 

Monika Stefanek, maj 2024 r.