Piątkowski, Henryk
W 1889 roku wrócił do Warszawy; był współzałożycielem i współredaktorem czasopisma „Świat Artystyczny”. – Liczący kilkaset obrazów olejnych dorobek Piątkowskiego uległ w znacznym stopniu zniszczeniu podczas II wojny światowej w Warszawie. W okresie studiów w Warszawie i Monachium artysta tworzył realistyczne kompozycje figuralne i przedstawienia typów ludowych („Pasterka ukraińska”, 1875). W Paryżu malował sceny salonowe („Kobieta z papugą”, 1876) i monumentalne obrazy o tematyce historycznej, w tym 7-metrową scenę „Ukaranie cudzołożnicy [na Ukrainie w XVIII wieku]” (1879), inspirowane impresjonizmem i wczesnym symbolizmem. Krytyka dopatrywała się w jego pracach naturalizmu i realizmu pod wpływem twórczości Gustave'a Courbeta (1819-1877) z dodatkiem elementów dramatycznych („Salome z głową Jana Chrzciciela”). Po powrocie na Ukrainę malował sceny rodzajowe („Powrót z chrzcin”, 1880, Muzeum Narodowe w Warszawie), dramatyczne sceny z historii Francji („Generał Roche w Wandei”), portrety lokalnych posiadaczy majątków oraz pejzaże („W okolicach Odessy”, ok. 1890). Od 1889 roku w Warszawie tworzył głównie portrety i obrazy ołtarzowe dla wiejskich kościołów. Nieprzerwanie tworzył wręcz gorszące sceny salonowe („Dramat w hotelu”, 1890). Od 1900 roku malował przede wszystkim pejzaże. Od 1903 roku jego zapał twórczy zaczął słabnąć. Piątkowski był również autorem ilustracji do książek dla dzieci, powieści Adolfa Dygasińskiego i Marii Rodziewiczówny oraz do czasopism (Biesiada Literacka, Kłosy, Tygodnik Ilustrowany, Wędrowiec oraz Kurier Codzienny), a także twórcą sztuki użytkowej, w tym pocztówek, oraz malarstwa dekoracyjnego. Jako kolekcjoner sztuki stworzył w swoich prywatnych pomieszczeniach muzeum polskiego realizmu; jego zbiór obejmował 1920 prac 91 artystów. Od przełomu wieków występował jako krytyk sztuki, pisząc setki artykułów prasowych, w których propagował realizm i impresjonizm. W monografiach poświęconych artystom, takim jak Maksymilian Gierymski, Władysław Podkowiński (obie z 1896 roku) czy Władysław Czachórski (1929), zawarł swoją rozległą wiedzę o ówczesnej scenie artystycznej, nie szczędząc także krytyki. Jego prace znajdują się m.in. w Muzeach Narodowych w Warszawie i Krakowie, Muzeum Sztuki w Łodzi oraz w Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki.
