Piątkowski, Henryk

Gorczyńską. Pierwsze nauki pobierał u prywatnych nauczycieli; jego nauczycielem rysunku był Ludwik Letronne, syn francuskiego malarza miniatur i litografa Louisa René Letronne’a (1790-1842). W 1868 roku Piątkowski wraz z ojcem przyjechał do Warszawy, gdzie w latach 1868-1869 studiował na Wydziale Filologiczno-Historycznym istniejącej do 1869 roku Szkoły Głównej Warszawskiej, a po jej rozwiązaniu na rosyjskim Uniwersytecie Warszawskim. Jednocześnie do roku 1871 studiował malarstwo w warszawskiej Klasie Rysunkowej, między innymi pod kierunkiem Rafała Hadziewicza (1803-1883), Aleksandra Kamińskiego (1823-1886) i Marcina Zaleskiego (1769-1877). W latach 1871-72 pobierał prywatne lekcje u Aleksandra Lessera (1814-1884). Dnia 1.11.1872 roku wstąpił do Klasy Malarstwa na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) w Monachium, studiując do 1875 roku u malarza historycznego Sandora (Alexandra von) Wagnera (1838-1919) oraz malarza rodzajowego i historycznego Karla Theodora von Piloty'ego (1826-1886). W tym czasie był członkiem monachijskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (Münchner Kunstverein); obracał się w kręgach polskiej kolonii artystycznej skupionej wokół malarza Józefa Brandta (1841-1915). Pracownię i mieszkanie dzielił z Alfredem Wieruszem-Kowalskim (1849-1915). Przyjaźnił się z Józefem Chełmońskim (1849-1914), Aleksandrem Gierymskim (1850-1901) i Janem Rosenem (1854-1936). W lipcu 1874 roku poznał poważnie już wówczas chorego Maksymiliana Gierymskiego (1846-1874, patrz zdjęcie tytułowe; wszyscy członkowie „szkoły monachijskiej”). W 1875 roku wrócił do Warszawy, gdzie dołączył do kręgu artystów skupionych wokół Chełmońskiego i prowadzących wspólną pracownię w Hotelu Europejskim. Wraz z nimi udał się później do Paryża. W latach 1875-1879 mieszkał w polskiej kolonii artystycznej, między innymi w willi rzeźbiarza Cypriana Godebskiego (1835-1909) w Neuilly-sur-Seine, dzieląc pracownię z Chełmońskim. W Paryżu odwiedził pracownię impresjonisty Édouarda Maneta (1832-1883). W latach 1879-1880 przebywał w Londynie, w latach 1880-1886 w Ochmatowie, a w latach 1886-1889 w Odessie.

 W 1889 roku wrócił do Warszawy; był współzałożycielem i współredaktorem czasopisma „Świat Artystyczny”. – Liczący kilkaset obrazów olejnych dorobek Piątkowskiego uległ w znacznym stopniu zniszczeniu podczas II wojny światowej w Warszawie. W okresie studiów w Warszawie i Monachium artysta tworzył realistyczne kompozycje figuralne i przedstawienia typów ludowych („Pasterka ukraińska”, 1875). W Paryżu malował sceny salonowe („Kobieta z papugą”, 1876) i monumentalne obrazy o tematyce historycznej, w tym 7-metrową scenę „Ukaranie cudzołożnicy [na Ukrainie w XVIII wieku]” (1879), inspirowane impresjonizmem i wczesnym symbolizmem. Krytyka dopatrywała się w jego pracach naturalizmu i realizmu pod wpływem twórczości Gustave'a Courbeta (1819-1877) z dodatkiem elementów dramatycznych („Salome z głową Jana Chrzciciela”). Po powrocie na Ukrainę malował sceny rodzajowe („Powrót z chrzcin”, 1880, Muzeum Narodowe w Warszawie), dramatyczne sceny z historii Francji („Generał Roche w Wandei”), portrety lokalnych posiadaczy majątków oraz pejzaże („W okolicach Odessy”, ok. 1890). Od 1889 roku w Warszawie tworzył głównie portrety i obrazy ołtarzowe dla wiejskich kościołów. Nieprzerwanie tworzył wręcz gorszące sceny salonowe („Dramat w hotelu”, 1890). Od 1900 roku malował przede wszystkim pejzaże. Od 1903 roku jego zapał twórczy zaczął słabnąć. Piątkowski był również autorem ilustracji do książek dla dzieci, powieści Adolfa Dygasińskiego i Marii Rodziewiczówny oraz do czasopism (Biesiada Literacka, Kłosy, Tygodnik Ilustrowany, Wędrowiec oraz Kurier Codzienny), a także twórcą sztuki użytkowej, w tym pocztówek, oraz malarstwa dekoracyjnego. Jako kolekcjoner sztuki stworzył w swoich prywatnych pomieszczeniach muzeum polskiego realizmu; jego zbiór obejmował 1920 prac 91 artystów. Od przełomu wieków występował jako krytyk sztuki, pisząc setki artykułów prasowych, w których propagował realizm i impresjonizm. W monografiach poświęconych artystom, takim jak Maksymilian Gierymski, Władysław Podkowiński (obie z 1896 roku) czy Władysław Czachórski (1929), zawarł swoją rozległą wiedzę o ówczesnej scenie artystycznej, nie szczędząc także krytyki. Jego prace znajdują się m.in. w Muzeach Narodowych w Warszawie i Krakowie, Muzeum Sztuki w Łodzi oraz w Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki.

Wystawy indywidualne:

1889 Odessa, Giełda / 1903, 1906, 1935 (wystawa pośmiertna) Warszawa, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych.

 

Wystawy zbiorowe:

Warszawa: 1872, 1873, 1875, 1895, 1896, 1919, 1921, 1925, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych; 1880, 1881, 1890, 1902 Salon Krywult; 1907 Salon Wołowski; 1908 Salon Kulikowski / 1872-73, 1873-74, 1911-12 Lwów (obecnie Lwiw), Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych / 1873 Kraków, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie / 1876-79 Paryż, Salon / 1877 Angers / 1882 Kijów (obecnie Kyjiw) / 1891 Berlin / 1893 Wystawa Światowa w Chicago / 1894 San Francisco / 1898 St. Petersburg, Akademia / 1899 Wilno (obecnie Vilnius) / 1900 Paryż, Wystawa Światowa; Kijów / Wiedeń / Monachium / Londyn.

 

Literatura:

Polski Słownik Biograficzny, Tom XXVI, 1981; Halina Stępień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914. Materiały źródłowe, Warszawa 1994, s. 10, 57; J. Polanowska, [w:] De Gruyter Allgemeines Künstlerlexikon, Tom 95, Berlin, Boston 2017, s. 374 i nast.

 

Źródła online:

Baza danych immatrykulacyjnych, Akademie der Bildenden Künste München, Księga immatrykulacyjna nr 2, 02841 Heinrich Piontkowski. Dostęp w Internecie: https://matrikel.adbk.de/matrikel/mb_1841-1884/jahr_1872/matrikel-02841

 

11 prac artysty ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie na portalu Muzeum Cyfrowe. Dostęp w Internecie: http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/results?action=SimpleSearchAction&type=-2&mdirids=1&ipp=20&p=0&q=Pi%C4%85tkowski,%20Henryk

 

Maria Zakrzewska, Henryk Piątkowski, [w:] Internetowy polski słownik biograficzny. Dostęp w Internecie: http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/henryk-piatkowski

 

4 prace artysty na portalu artyzm.com. Dostęp w Internecie: http://artyzm.com/e_artysta.php?id=644

 

4 prace artysty na portalu Domu Aukcyjnego Agra Art, Warszawa. Dostęp w Internecie: http://www.agraart.pl/htdocs/english/new/gallery.php?off=0&curr=PLN&sch=1&ord=cu&s=1&gal=1&id_malarza=205

 

Liczne prace artysty wystawione na aukcjach na portalu artnet.de. Dostęp w Internecie: http://www.artnet.de/k%C3%BCnstler/henryk-piatkowski/

 

(dostęp do źródeł online: 12.07.2018 r.)

 

Axel Feuß, sierpień 2018