Lesser, Aleksander
W Krakowie angażował się w działalność Towarzystwa Naukowego Krakowskiego (TNK) od 1860 roku, a od 1878 w prace Komisji Historii Sztuki Polskiej Akademii Nauk. – W trakcie studiów w Monachium Lesser stworzył liczne prace przedstawiające weduty czy też detale architektoniczne miast takich jak Monachium, Ratyzbona, Bamberg, Starnberg, Füssen, Freiberg, Kolonia, Bonn, Frankfurt nad Menem itd. (kilkaset tego typu rysunków Lessera znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie). Ponadto malował głównie w stylu klasyczno-akademickim i romantyzmu nazareńczyków. Jego obrazy nawiązujące do dramatycznych epizodów polskiej historii wiernie oddają szczegóły historycznych wnętrz i szat („Obrona Trembowli przeciw Turkom 1675”, 1841); dzięki reprodukcjom litograficznym trafiały one do licznego grona odbiorców. Niejednokrotnie tworzył obrazy, których tematem były wydarzenia z historii żydowskiej („Kazimierz Wielki nadający przywileje Żydom w Polsce”, ok. 1860), ale też wydarzenia aktualne („Pogrzeb pięciu ofiar manifestacji w Warszawie w roku 1861”, 1866) oraz pozostawił po sobie spory zbiór portretów społeczeństwa i duchowieństwa Warszawy. Był także malarzem obrazów o tematyce religijnej, które malował na zlecenie kościołów katolickich i prawosławnych („Chrystus i św. Aleksander”, sprzed 1850 r.). Portrety rodzinne tworzył w stylu biedermeier. W 1860 roku wydany został w Warszawie album pod tytułem „Królowie polscy, wizerunki zebrane i rysowane przez Alexandra Lessera”, nad którym artysta pracował od 1857 roku (litografie do albumu wykonali Henryk Aschenbrenner i Władysław Walkiewicz). Lesser sporządzał także studia kostiumologiczne oraz wykonywał rysunki pomników architektury w Polsce i zagranicą, rzeźb, wytworów rzemiosła artystycznego, uzbrojenia itd. Poza tym wykonał ilustracje do dzieł literackich, m.in. Adama Mickiewicza i Antoniego Malczewskiego, oraz projekty kostiumów i scenografii dla teatrów w Warszawie. Od 1871 roku publikował – prawie wyłącznie – w różnych czasopismach (m.in. w Kłosach i Sprawozdaniach Komitetu TZSP) teksty poświęcone zagadnieniom z zakresu teorii sztuki i krytyki artystycznej. Jego prace znajdują się w Muzeach Narodowych w Warszawie, Krakowie i w Poznaniu, w zbiorach Biblioteki Kórnickiej oraz w Muzeum Okręgowym w Toruniu.
